Hukuk Devleti mi üstündür yoksa Devlet Hukuku mu ?

Parti Yasaklama Rejimi ve Militan Demokrasinin Sınırları

Siyasi partiler günümüz demokrasilerinin vazgeçilmez kurumları, başka bir ifadeyle “olmazsa olmazları”dır. Yaşanan acı tecrübeler sonucunda, 2.dünya savaşından sonra ülkeler; demokrasilerini korumak amaçlı bir yandan Anayasa Mahkemelerini kurarken, öbür yandan da siyasi partilere Anayasal statü vermişlerdir.

Fransa gibi açık demokrasi ülkelerde bu koruma; demokrasiyi özümsemiş köklü siyasal parti yapılanmaları, güçlü sivil toplum teşkilatları ve bilinçli kamuoyu desteği ile sağlanırken, Almanya gibi geçmişi sabıkalı ülkelerde, bütün bunların yanında, Anayasa ile öngörülen parti kapatma rejiminden de yararlanılmaktadır.

Demokratik rejimin kendi varlığını, onu tehdit eden ideolojik yapılanmalara karşı koruması, militan demokrasi anlayışını biçimlendirirken; bu anlayış beraberinde bir dizi yeni sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu sorun özellikle demokrasiyi özümseyememiş bir zihniyetin tecellisi olarak bizde daha çok göze batar. Avrupa’yla kıyas edilemeyecek boyutta, önde gittiğimiz konulardan biri de siyasi partileri kapatma mevzusudur. Öyle ki, şu ana kadar 26 adet siyasi partimiz kapatılmıştır. Avrupa Birliği’ne tam üyeliği hedefleyen Türkiye için gerçekten açıklaması zor bir sayı.

Her şeyden önce, temel bir hak olarak kabul edilen parti özgürlüğünün ve ifade özgürlüğünün ya da genel anlamda siyasal faaliyet özgürlüğünün sınırlanmasında hangi ölçüt esas alınacaktır? Söz konusu hak ve özgürlüklerin kullanımının sınırlanması ile demokratik rejimin korunması arasındaki bıçak sırtı hassas denge nasıl kurulacaktır?

Bu hayati soruların cevabını ararken, Almanya’da açılan bir kapatma davası (NDP) skandallarıyla birlikte ibretlik ve yol göstericidir.

Aşırı sağcı parti olarak nitelenen NDP (Nationaldemokratische Partei Deutschlands) Partisi1964 yılında kurulmuş, parti’nin taraftarlarının önemli bir bölümü “dazlaklar” ve “neo-nazi” gruplardan oluşmaktadır.

Bu partiye açılan kapatma davası özellikle Avrupa ve Almanya’da ırkçı saldırıların arttığı ve yabancı düşmanlığının zirve yaptığı bir döneme rast gelmektedir. Öyle ki kapatma davasından önce dahi, bu partiyle alakalı sıkıntılar tavan vurmuş ve kamuoyu nezdinde ırkçı bir parti olduğu tartışılır olmuştu.

Sonuçta Almanya’da, aşırı sağcı parti NPD hakkında, 30 Ocak 2001 tarihinde Federal Hükümet tarafından  kapatma davası açılmasıyla birlikte, tekrar güncellik kazanan ve daha önceki yazımızda da açıklandığı üzere militan demokrasi veya mücadeleci demokrasi kavramı bu davayla birlikte yeni bir boyut kazanmıştır.

NDP hakkında açılan kapatma davası, skandal niteliğinde bazı sürpriz gelişmeleri   beraberinde getirmiştir. Şöyle ki; bu dava, davalı partinin (NDP’nin) değil,  davayı açan devlet organlarının yargılandığı sürece dönüşmüştür. Çünkü bu davada; devletin demokratik rejimi koruma adına alacağı önlemlerde kullanacağı yöntem ve araçların niteliği ve ölçüsü gündeme gelmiş, militan devlet anlayışı yargılanmıştır. 

Dava esnasında, davalı Partinin yönetim kademelerinde çok sayıda Federal Anayasayı Koruma Dairesi’nin gizli ajanı olduğunun anlaşılması ve Partiyi yönetme ve yönlendirme gücüne sahip bu kişilerin konuşmalarının Federal Hükümet tarafından, partinin kapatılması yönünde “delil” olarak sunulması beklenmedik bir biçimde davalı ile davacının adeta yer değiştirmesine neden olmuştur. Yani hem ajan hem provokatör parti yöneticilerinin varlığı, devletin kendi organlarını ve militan devlet anlayışının yargılanmasına ve davanın skandala dönüşmesine sebebiyet vermiştir. Bu ilginç gelişme karşısında, Yüksek Mahkeme, militan devlet yöntemlerine geçit vermeyerek; ajan – parti yöneticileri dolayısıyla devletin bu parti üzerindeki etkisini göz önünde bulundurarak; bunu bir yargılama engeli olarak değerlendirmiş ve 18 Mart 2003 tarihinde davanın düşmesine karar vermiştir.

Yüksek Mahkemenin aldığı kararı; Hukuk Devletine “Evet”; Devletin Hukukuna  “Hayır” şeklinde özetlemek mümkün.

NDP partisinin gizlice devletin ajanları tarafından takip edilmesi ve provoke edilmesi, partinin özgürlüğüne ve kendi kaderini, kendi belirleme hakkına ağır bir saldırı olarak değerlendirilmiştir ve bu tutum hukuk devletiyle bağdaştırılamamıştır.

Yani, devletin kendine potansiyel tehlike veya tehdit olarak gördüğü bir siyasi akımı, fikri veya düşünceyi yada bir eylemi; etkisiz kılmak amacıyla kendi gizli ajanlarıyla bu tehlikeyi yada tehditi mevcut bir tehlike gibi göstermesi, elbette hukuk devletinin değil, devlet hukukunun bir refleksidir.  Bu tutum ve refleks mücadeleci demokrasi ile de izah edilemez. Almanya’daki Yüksek Mahkemenin aldığı karar; devlet hukukundan, hukuk devletine geçişin  belgesidir ve büyük ders mahiyetindedir.

Burada bir konuya parantez açmak gerekiyor.

Ajanlar aracılığıyla gizli gözetleme yöntemi, ancak çok istisnai durumlarda; devlete darbe hazırlığı girişimi gibi büyük tehlike durumunda ya da kamu düzenini doğrudan tehlikeye sokan ve özellikle ceza gerektiren eylemler söz konusu olduğunda kabul edilebilir. Bu durumda bile, yapılan işlem gizli yöntemlerle bilgi sağlama ve bunu devletin yetkili ve sorumlu organlarına ulaştırma işlevinden öteye gitmemelidir. Bu bağlamda, Ergenekon dava süreci; tamamen hukuksaldır ve hukuk devleti olmanın bir gereğidir. Avrupa Birliği zaten bu süreci desteklemektedir.

İşte, geçmişten günümüze büyük acıların yanında, büyük tecrübeler geçiren Avrupa, “Ortak Siyasal Partiler Hukukunun Temellendirilmesi” ve demokrasi açıklarının giderilmesi amacıyla, “Venedik Komisyonu” olarak anılan “Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu”nu  kurmuştur. Zira, Avrupa Birliği’ne üye ülkeler arasında bile, devletlerin, partilerin hukuksal rejimine ilişkin çok farklı yaklaşımlar benimsediklerini söyleyebiliriz.

Türkiye’nin de üyesi olduğu bu komisyon; hukukun ve siyaset biliminin gelişmesine olan katkılarından dolayı uluslararası alanda ün yapmış bağımsız ve deneyimli uzmanlardan oluşmaktadır. Komisyon üyeleri, özellikle anayasa ve uluslararası hukuk alanlarında çalışmış kıdemli akademisyenlerden, yüksek mahkeme/anayasa mahkemesi yargıçlarından, ulusal parlamento üyeleri ve kıdemli kamu görevlilerinden oluşmaktadır.

Komisyonun faaliyet alanı; demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti olarak sınıflandırılabilir. Bunun yanında Komisyonun önemli çalışma alanlarından biri de siyasal partiler ile ilgilidir.

İşte, Avrupa’da parti kapatma kriterleri, İHAM (İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi) kararları ve  bu Venedik Komisyonu kararları çerçevesinde saptanmış ve benimsenmiş durumdadır.  

Sitemizde daha önceden bu kriterleri anlatan ve bu eksende çok yazılar yazıldı. Ancak, konunun önemine binaen bu kriterleri amansız bir şekilde tekrar edeceğiz. En azından milletimizin hak ettiği olgun demokrasi anlayışı gelene kadar.

Muasır Medeniyetler seviyesine ulaşmayı ilke edinmiş, 300 yıllık bitmeyen sevdamız batılılaşmayı hedef göstermiş ama bunu da şekilcilik olarak algılayan, şu anda batıya amansız olmak derecesinde düşman olmuş zihniyete sesleniyorum. (Madem sonunda düşman olacaktık neden asırlardır boşa kürek salladık? diye bir soru sormayacağım.)

İşte Avrupa’da benimsenen parti kapatma kriterleri ve parti yasaklama rejimine ilişkin ilkeler; Özetle,

1. Demokratik bir toplumda parti kapatma en son çare olarak başvurulması gereken radikal ve istisnai bir önlem olmalıdır. Anayasal düzenin barışçıl ve hukuka uygun yöntemlerle değiştirilmesinin savunulması ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmelidir.
2. Parti kapatma yaptırımının uygulanması; bir partinin ancak, şiddeti savunması, teşvik etmesi; yıkıcı ve terörist faaliyetleri desteklemesi durumunda haklı görülebilir. Bu çerçevede ırkçılık, yabancı düşmanlığı, şiddet savunusunun görünümleri olarak değerlendirilmektedir. Ancak, şiddet kullanımının savunulması, kapatma yaptırımının uygulanması için yeterli değildir. Aynı zamanda, kapatılması istenen partinin anayasal düzen ve bireysel özgürlükler için gerçek bir tehdit veya tehlike oluşturması gerekir.
3. Tehdit veya tehlikenin, kapatma yaptırımına başvurmadan daha hafif ve orantılı yaptırımlarla ortadan kaldırılıp kaldırılamayacağı değerlendirilmelidir. Bu açıdan, tehdidin derecesi ile orantılı yaptırım modellerinin geliştirilmesi gerekir. Her ne kadar, Anayasamızda, “devlet yardımından yoksun bırakma”gibi kapatma dışında bir yaptırım türünün öngörülmüş olması bu alanda atılmış olumlu bir adım olarak değerlendirilse bile, söz konusu yaptırım ile kapatma yaptırımı arasında önemli bir uçurum bulunmaktadır. Bu uçurumun giderilmesi için orantılı yaptırım modellerinin çeşitlendirilmesi ve kapatma ile kapatma dışı yaptırım nedenlerinin birbirinden ayrılması gerekir.
4. Partinin eylemleriyle test edilmedikçe, tüzük ve programa dayalı kapatma yaptırımı uygulanmamalı; bu tür aykırılıkların kapatma nedeni olabilmesi Anayasa Mahkemesi tarafından verilecek ihtar kararına uyulmaması koşuluna bağlanmalıdır.
5. Partinin,  kendi üyelerinin söz ve eylemlerinden sorumlu tutulabilmesi için; bu üyelerin davranışlarının parti programının, partinin siyasal amaçlarının bir sonucu olması ya da bu yasa dışı davranışların parti tarafından desteklendiğine ilişkin kanıtların bulunması gerekir. Eğer parti ile üyenin davranışları arasında böyle bir bağlantı kurulamıyorsa; bu durumda sorumluluk bireysel olarak parti üyesinin yargılanması ile sınırlı tutulmalıdır.
6. Parti yasaklama rejimi özü itibarıyla özgürlükçü demokratik düzenin korunması amacına hizmet etmelidir. Aksi takdirde, doğrudan devletin mevcut anayasal yapısının korunması ve bu yapının değişmez değerler sistemi olarak kabul edilmesi demokratik siyasal çoğulculukla bağdaşmaz. Ayrıca kabul etmek gerekir ki, özgürlükçü demokratik rejimin korunmasında hukuk sınırlı bir işleve sahiptir. Demokratik rejimin en temel güvencesi, hak ve özgürlüklerinin bilincinde olan demokratik toplum modelidir.

 Bu Kriterler Çerçevesinde AK Partinin Durumu

AKP’nin kapatılmasını isteyenler, “anayasal düzeni tehdit ettikleri” gerekçesiyle İtalya ve Almanya’da komünist ve faşist partilerin kapatıldığına işaret ediyorlar. Son olarak da İspanya’da Batasuna partisinin kapatıldığını anımsatıyorlar.

 Ancak, bu parti kapatmaların 1940’larla 1950’lerde gerçekleştiğini, bugün ise Avrupa’da, “Faşist” denebilecek  partilerin de seçimlere katıldığını belirtmiyorlar.

 Almanya’da 1956 yılından bu yana hiçbir partinin kapatılmadığını, aşırı sağdaki Ulusal Demokratik Parti’nin (NDP) kapatılması sürecinde yaşanan skandalı yukarıda ayrıntılarıyla bahsettik.

Batasuna partisinin ayrılıkçı Bask terör örgütü ETA ile bağlantıları nedeniyle kapatıldığı gerçeğini ise geçiştiriyorlar.

Burada, kapatılması AİHM tarafından da haklı bulunan Refah Partisi’nin oluşturduğu “emsali” de göz ardı etmiyoruz. Ancak, RP’nin taleplerini “şiddet çağrıları” ile birlikte yaptığı unutulmamalı.

 Nitekim Erbakan’ın, “Kansız mı olacak, kanlı mı olacak?” sözleri hâlâ hafızalarda. Özetle, AKP’nin kapatılması ve AİHM’ye gitmesi halinde “RP emsali”nin işleyeceğini gösteren bir şey yok ortada.

Ancak Sayın Rasim Ozan Kütahyalı’nın yazısında belirttiği gibi 2009 Eylül ayında AK Partiye tekrar, yanılmaz ve şaşmaz kaynağımız Google önderliğinde, kapatma davası açılabilir ve hatta kapatılabilir. Neyse ki; eskiden başbakan asardık şimdi sadece parti kapatıyoruz. Çünkü burası Hukukun Üstünlüğü ilkesine dayalı medeni ve demokrat bir Türkiye… 

  Hükümete Çağrı

Türkiye’nin bu Anayasa’yla daha fazla yönetilmeye gücü yoktur.

Ülkenin içinden bir türlü çıkamadığı temel sorunlarının başında, devletin bütün kurumlarıyla birlikte ideolojiye sahip olması ve bunu halkına dayatması olarak özetlenebilir. Bu zihniyet yansıması Anayasada da mevcuttur ve çözüm de Anayasa’yı bu çağdışı zihniyetten kurtarmaktır.

İHAM ve Venedik kararlarını tam olarak benimseyip uygulasak bile, söz konusu ideolojik zihniyet bu kararlardan da bir açık bulup, bildiğini okuyacaktır. Bunun için devletin her türlü ideolojiden ve -izm‘lerden kurtulması gerekiyor. Bunu da ilacı Avrupa Birliği’ne üyelik sürecidir. 

Çünkü, AB üyelik süreci ideolojik bir devleti değil, performansa, halka sunduğu hizmete dayanan bir devleti gerektiriyor; yönetimin, kendini ideolojik referanslarla her türlü siyasal ve toplumsal denetimin dışında gördüğü bir devlet yerine, meşruiyetini toplumdan alan ve topluma demokratik mekanizmalarla hesap vermek zorunda olan bir devlet istiyor. Dolayısıyla AB sürecinin ilerlemesi, ‘ideolojik devlet’ anlayışının ve pratiğinin ve buna yaslanan bürokratik oligarşinin sonu demek.

AB sürecinin iyi işlemesi de yeni bir anayasa yapmaktan geçmektedir; zira Türkiye’nin bu darbe Anayasa’sıyla AB’ye tam üyeliği düşünülemeyecek bir konudur.

Zaten beni bu halimle kabul edecek Avrupa Birliği’nin de zaten işi bitmiştir benim nazarımda.

Mevcut anayasanın ruhu Türkiye’nin sorunlarını çözmekten acizdir. Anayasanın maddeleriyle oynayarak bu ruh değişmeyeceği için yapılması gereken, kutsal devlet ya da ideoloji eksenli değil, sadece insan eksenli yeni bir sivil anayasa hazırlayıp, referanduma sunmaktır. 

Bu süreçte muhalefet partileri, ergenekon zihniyetliler, yargı ya da başka güçler büyük engeller çıkarabilirler, hatta süreci tümüyle tıkayabilirler; ama bu durumda her şey herkesin gözünün önünde yaşanmış olur.

Yeni bir anayasa en azından çözüm yolunda atılmış güçlü bir adım olacaktır.

Bunun yanında hakime takdir hakkı veren, kanunu yorumlama imkânı tanıyan bu sebeple her düzenlemenin özgürlük karşıtı bir biçimde yorumlanabilme ihtimali olan TCK 301. maddenin kaldırılması ve Yargı reformu kaçınılmazdır. En azından atanmışların halk tarafından seçilmesi ve halka hesap vermesi sağlanabilir.   

Yargının adeta bir ‘kast sistemi’ içinde bir iktidar odağına dönüşmesi, kendinde toplumu ve siyaseti tanzim etme hakkı görmesi ve kapalı sisteminde, bütün arızalarıyla hep ‘kendini’ yeniden üretiyor olması kabul edilemez.

Lütfen bu millete daha önceden seyrettiği filmleri, başa sardırıp tekrar seyrettirmeyin. Buna kimsenin hakkı da yok. Zaten darbelerle yeterince zaman kaybetmiş ülkemin, daha fazla vakit kaybetmesine müsaade etmeyin. Sistemin tıkandığı gün yüzü gibi aşikardır. Ülkenin ihtiyacı olan yeni ve sivil anyasayı hazırlayıp, referanduma sunmak birinci göreviniz olmalı. Devleti ideolojilerden ve statükolardan tasfiye edip, reformları gerçekleştireMEzseniz, yavaş yavaş da olsa hükümetin tasfiye olacağından emin olabilirsiniz. Zira bu sefer filmin sonu, mutlu sonla bitmeyebilir. Dramatik bir son, kuvvetle ihtimaldir. Bu da en çok milleti ve değerlerini karşısına alan, iç ve dış şer odaklarının işine gelir.

En azından bu ülkeyi ve bu ülkenin insanlarını seviyorsanız.

Herşey Türkiye İçin diyorsanız…   

Sonsöz : Bir boşluğu, Adalet ve Kalkınma ile dolduramazsanız, o boşluğu Zulüm ve Geri kalmışlık ve hatta anarşi doldurur.   

Devam Yazıları

1. Hukukun Üstünlüğü (Safsatası)
2. Demokrasi Yokuşunun En büyük Yokuşu : E R G E N E K O N

 Kaynak :

Avrupa Hukukuna Uyum Süreci Açısından Türk Hukukunda Siyasal Parti Yasakları (Ekrem Ali Akartürk)

…Bu makale ilginizi çektiyse…

Liberalizmin Kara Kitabı

Liberalizm asırlardır bir çok aşamalardan geçmiş, tarihi olaylarla kendisini imtihan etmiş bir düşünce geleneği. Değişmiş yanları var ama sabitleri de var. Bu sabitlerin içinde liberalizmin tehlikeli yönleri hatta YIKICI UNSURLARI da var. Bunları ortaya çıkarmak için “doğru” soruları sormak ve liberal perspektifte kalarak yanıt aramak gerekiyor… Büyük bir kısmı bu gelenekten olan düşünürlerin fikirlerinden istifade ederek liberalizmin kusurlarını ele alıyoruz bu kara kitapta: Adam Smith, Mandeville, John Stuart Mill, Hayek, Friedman, Röpke, Immanuel Kant, Alexis de Tocqville, John Rawls, Popper, Berlin, Mises, Rothbard ve Türkiye’de Mustafa Akyol, Atilla Yayla, Mustafa Erdoğan…

Liberallere, liberalimsilere ve anti-liberallere duyurulur.

Buradan indirebilirsiniz.

Liberalizmin Ak Kitabı

1930 model bir ulus-devletin, bir “devlet babanın” çocuklarıyız. Son derecede “Millî” bir eğitim gördük, öğrenim değil. Hayatta işimize yarayacak meslekî bilgileri ya da eleştirel bir bakışı öğrenmedik “millî” okullarda. “Varlığımızı Türk varlığına armağan etmek” için eğitildik, eğilip büküldük.

Liberallerin dilinden düşmeyen “Bireysel haklar ve özgürlükler” bizim gibi Kemalist çamaşırhanelerde yıkanmış beyinler için çok yeni. Türkiye’de yaşayan insanların ulus-devlet boyunduruğundan kurtulmasında önemli bir rol oynuyor liberaller. Biz de bu kitapta liberalizmin temel tezleriyle uyumlu, bu fikir akımına doğrudan ya da dolaylı destek veren makaleleri birleştirdik. Buradan indirin.