Ben Sadece Allah Rızası İçin Film Yapıyorum

Bu yılki Berlin Film Festivali’nde olmayı çok istemiştim. Semih Kaplanolu’nun son filmi “Bal”, Altın Ayı için yarışan filmlerden birisiydi çünkü. Yumurta ve Süt’ten sonraki filmi Bal’ı ilk izleyenlerden birisi olmak ve özellikle Werner Herzog’un jüri başkanı olduğunu öğrendikten sonra adeta alacağından emin olduğum en büyük ödülü Semih Bey’in elinde görmek için orada olmayı çok istemiştim. Ancak durumum müsait olmadı ve gidemedim. Bu cumartesi gecesi saat on gibi, Bal’ın Altın Ayı aldığı haberi ajanslara düştüğünde, sanki kendi filmim ödül almış ve sanki ben bu kadar büyük başarı yaşamış gibi sevindim ve gurur duydum.

Tarkovsky ben daha 15-16 yaşlarında bir çocukken öldüğünde ismini bile duymamıştım Tarkovsky’nin. Üniversite çağlarımda ve sonrasında Tarkovsky’yi, gerek filmleri, gerekse de yazdıkları ile tanıyınca, onun acısını, çabalarını anladıkça daha da yakın hissettim kendime. Adeta ruhumun aradığı sanatsal istikameti gösteriyor gibiydi bana. Günlüklerinde çok yerde, hiç kimseye bir hizmeti, bir faydası dokunamadığını ve ne kadar büyük acılar çektiğini yazıyordu. Bir hizmet insanı ve yüreği Allah’a yönelen gerçek bir mümin gibi gelmişti bana Tarkovsky. Filmlerini bir dua olarak gören ve “benim duam da bu!” diyen bir gönül sanatçısı… Onu filmlerinden ve yazdıklarından tanıdığım ilk anlardan itibaren hep içimde bir sızı kanar durur. Keşke derim kendi kendime, keşke o ölmeden önce onu tanıyabilseydim ve ona “Siz, benim hayatımı derinden etkilediniz. Muhtemelen benim gibi birçok insanın da hayatını derinden etkilediniz. Allah sizden razı olsun” diyebilip, hiç kimseye bir faydası dokunmadığını zannedip büyük acılar çeken o büyük insanın, ne derece değerli olduğunu hiç olmazsa kendimce hissettirmek imkânını bulabilseydim.

Gerçek sanatçıyla ilişkisi, bir gönül ilişkisidir insanın. Sanat eserindeki sanatçının ruhuyla sizin ruhunuz bir noktada birbirine karışıyorsa, arada yüzyıllar da olsa o sanatçı ile o sanatın muhatabı olan insan birbirini anlarlar diye düşünüyorum. Semih Kaplanoğlu’nun Yumurta filmini izlediğimde nasıl bir heyecana kapıldığımı, filmin finalinde nasıl da gözyaşlarımı tutamadığımı hatırlıyorum. Hâlbuki ortada bir melodram yoktu beni ağlatacak… Ama insanın gönlünden gelen gözyaşları, sanatçı ile izleyici arasındaki ruh ilişkisinin kanıtı gibidir bence. Ruhsal olarak temizlenmenin bir sonucu… Tarkovsky filmlerinde de böyle hislere kapılırım. Yumurta’yı izledikten sonra Semih Kaplanoğlu’na bir email atıp, Tarkovsky’ye söyleme imkânı bulamadığım o sözleri kendisine söylemiştim. Zira gerçek sanatçı bu dünyada en az bulunan şey. Ve bu yüzden de insan gerçekten böyle bir sanatçıya şahit olduğunda, hislerini, düşüncelerini gizlemeyip hiç olmazsa ruhen, kalben destek verebilmeli.

Kaplanoğlu’nun ilk iki filmi “Herkes Kendi Evinde”  ve “Meleğin Düşüşü” filmleri de çok özel filmlerdi. Ancak benim için önce Yumurta, sonra Süt, Türk sinemasında birer devrim niteliğinde filmlerdi. Yumurta filmi benim açımdan, ruha yönelen bir film olarak dinitasavvufî bir “sinema dili” açısından oldukça önemli bir filmdir. Sanatın “dil hapishanesinden” kurtulma çabasının en güzel örneklerinden birisi olarak… Bir taraftan tasavvufa ve Kur’an’da geçen belirli bazı kıssalara göndermelerle, diğer taraftan kâl değil hâl dili üzerine odaklanmasıyla, film içinde rüya mantığını görebileceğimiz ve bu yüzden rüyaya has ontolojik bir yükselme hissiyatını ima eden bir filmdi Yumurta. Filmin, adeta Kur’an’da geçen Yusuf kıssası ve Yusuf (a.s.)in gördüğü rüyaların üzerine kurulu bir “sadık rüya” olduğunu düşünmüştüm o zamanlar.

Süt ise, sinema rüya ilişkisini çok daha derinleştiren ve rüyanın ontolojik konumunu imleyen bir durum arz ediyordu. Amacı hikâye anlatmak değil, tinsel alana ulaşarak, bir hâle ortak olmamızı sağlamak olan bir filmdi Süt bana göre. Diyalog ağırlıklı, hareketlere öncelik veren filmlerin aksine, hâl diline ve zamanın – ve anın – duyumsanmasına ağırlık veren Süt, bu anlamda hakkında söylenecek sözleri de tüketen bir film. Çünkü bir şiiri aklî yöntemlerle açıklamaya, parçalarına bölmeye çalışmak her zaman şiirin bütünselliğini ve ruhsallığını bozar. Bütün hâlinde şiirde içrek hâlde olan ruhsal durum ise sadece hissedilebilir. Ancak, bir başyapıtla karşılaştığımızda duyumsadığımız o arınma duygusunu, o müthiş heyecanı, o derin tefekkürü Süt filmini izlerken ve sonrasında da çok yoğun şekilde duyduğumu söyleyebilirim.

Yumurta ve Süt’ün bana hissettirdiklerinden dolayı Bal’ın bu üçlemenin tacı ve başyapıtı  olacağını düşünüyordum doğrusu. Semih Kaplanoğlu Almanya’da Bal’ın festival öncesi son hazırlıkları  ile uğraşırken kendisi ile emailleşmiş ve bu düşüncemi iletmiştim kendisine. Filmin, Tarkovsky’nin “Ayna” filmi ayarında bir başyapıt olacağını düşündüğümü ve muhtemelen büyük ödülü alacağını söylemiştim… O emailleşmeler sırasında Semih Bey’in söylediği bir şey özellikle önemliydi benim için. “Ben sadece Allah Rızası için film çekmeye çalışıyorum” diyordu. “Film çekmeye çalışıyorum” diyordu ama Allah Rızası’ndan başka bir beklentisi olmayan bir insanın ve gerçek bir sanatçının nasıl büyük eserler verebildiğini de eserleriyle gösteriyordu Semih Kaplanoğlu. Bal’ı Berlin’de seyretme şansına sahip olamadım ama adım gibi eminim ki Bal bir başyapıt oldu. Zira hakiki bir sanatçının, ruhunun temizliği ve kalbi ile yöneldiği hakikate olan sadakati başyapıttan başka bir sonuç veremez! Aynen Tarkovsky gibi…

Ben de, ölümü öncesi yetişemediğim Tarkovsky’ye söyleyemediklerimi şimdi Semih Kaplanoğlu’na söylüyor ve ona “Allah sizden razı olsun. Büyük sanat eserleri insanlığın en zor zamanlarında en çok ihtiyaç duyduğu şeylerdir. Bunlar için kalbiyle, ruhuyla çalışan bir sanatçıdan daha değerli kimse yoktur. Bize büyük eserler vermeye devam edin lütfen!” diyorum.

… Bu makale ilginizi çektiyse…

Sanat karanlıkta çakılmış bir kibrittir…

 ”…Neden bir natürmorta iştahla bakmıyoruz? Tersine ressam “yiyecek-gıda” elmayı silmiş, elmanın elmalığı ortaya çıkmış. Gerçek bir elmaya bakarken göremeyeceğimiz bir şeyi gösteriyor bize sanatçı. İlk harfi büyük yazılmak üzere Elma’yı keşfediyoruz bütün orjinalliği, tekilliği ile…” 

Bu kitapta Derin Düşünce yazarları sanatı ve sanat eserlerini sorguluyor. Toplumdaki yeri, siyasî, etik ve felsefî yönüyle… Denemelerin yanı sıra son dönemde öne çıkan, ekranları, kitap raflarını dolduran eserlere (veya ürünlere?) dair eleştiriler de bulacaksınız. Buradan indirin.

Derin Göz

Sanat’a bakmak için çeşitli yapıtlardan, ressamlardan istifade ettik: Cézanne, Degas, Morisot,  Monet, Pissarro, Sisley, Renoir, Guillaumin, Manet, Caillebotte, Edward Hopper, William Turner,Francisco Goya, Paul Delaroche, Rogier van der Weyden, Andrea Mantegna , Cornelis Escher , William Degouve de Nuncques.

Peki ya baktığımızı görmek, gördüğümüzü anlamak? Güzel’i sorgulamak için çağ ve coğrafya ayırmadık, aklımızı uyaracak hikmetli sözlere açtık kapımızı: Mevlânâ Hazretleri, Gazalî Hazretleri, Lao-Tzû, Albert Camus, Guy de Maupassant, Seneca,  Kant, Hegel, Eflatun, Plotinus, Bergson, Maslow, …

 (Buradan indirebilirsiniz)

 Baudolino (Umberto Eco)  Suzan Başarslan

Yazınsal bir yapıt, “basit bir obje değil, çok yönlü anlam ve ilişkilerle tabakalaşmış bir niteliğin çok yönlü organizasyonudur.”* Bu organizasyonun incelemesi de kendisi kadar zor bir organizasyonu gerektirir ki, bu yüzden bir yapıtın incelemesi adına günümüze değin, birçok kuram ve inceleme yöntemi geliştirilmiştir. Bu makalede Umberto Eco’nun yazdığı Baudolino adlı romanın incelemesi Gerard Genette’nin “Yapısal Metin İnceleme” yöntemine göre yapılacak ve yapıt, üç düzlemde incelenecektir. Bakış açısı, anlatıcı türü, ana düşünce, eserin yazılış tekniği, dil… gibi sorunlara da değinilecektir. İncelemede Şemsa Gezgin tarafından İtalyancadan Türkçeye 2003′te çevrilen Baudolino esas alınacak, tespit ve yorumlar çeviri yapıttan yola çıkılarak belirlenecek ve ifade edilecektir.  İncelemeyi kitap halinde indirmek için buraya tıklayın