Köle-Efendi Diyalektiği Tersine Çevrilebilir mi? Ya da Tamamen Ortadan Kaldırılabilir mi?

Bahar Pınar

“Bir güne sığdırılan (ikisi yurtdışı gidiş geliş) dört uçuşu sonunda, havada beyin kanaması geçirdikten sonra komadan çıkamayıp ölen, yeni bebek sahibi hostesi duydunuz değil mi?
Kader belki şudur: 33 yıl önce düşen THY uçağının pilotu olan babasıyla aynı gün toprağa verilmek. Üstelik kendi doğum gününde.
Ama ilkyardım çantası dahi boş olan uçaklar kader değildir.
İnsanların “köle gibi” çalıştırılması kader değildir.
İşsizlik, geçim, kariyer gibi endişeler içindeki insanları köleleştirip bazen uçaklara, bazen bankalara, bazen karakollara tıkmak kader değildir.
Doğru; bir hosteslik, bir bankada bir masa, bir vezne önü, bir memurluk, öğretmenlik, polislik kapabilmek için sınavlara üst üste yığılıyor insanlar.
Torpiller aranıyor; partililer peşinde koşuluyor.
Eleklerde sürünülüyor.
O yüzden, hepsi köleleştirmeye müstahak görülüyor.
Kamu böyle.
Özel sektör de farklı değil.
Cafcaflı, pek modern, online bankalara bir bakınız.
Önünden geçerken akşam geç bir saatte; bir şubeye burnunuzu dayayıp bir bakınız.
İçeride, genellikle fazla mesai filan da ödenmeden, genç yaşlarında rakam, bilanço, prim, hedef manyağı kılınarak akşamın geç saatlerine kadar (hırsla ve endişeyle) çürütülen insanlar göreceksiniz.
“Adaletsizlik” ve “hakkaniyetsizlik“, şahin gibi bir yırtıcılık, hoyratlık her yerine işlemişse, derin veya sathi “kamusal hayat” leşe döndürülmüş kuzgunlarla, kurda yem olan yahut kurtlaşmış kuzularla doludur zaten. “(1)

Yukarıdaki yazının sahibi Sayın Umur Talu, iş hayatının gerçeklerini tüm çıplaklığı ile özetlemiş. Öncelikle “ekmek parası” kazanmak için ve yanında da türlü saiklerle (örneğin; kendi ayakları üzerinde durmayı, kendine yetmeyi, sosyal çevre edinmeyi, bir işe yaradığını hissetmeyi istemek vb gibi. Liste uzatılabilir.) çıkılan iş hayatının engebeli yollarında, zaman içinde, şirketlerin tepe tepe kullanacağı bir makineye dönüşüyor insanlar. Maalesef şirketlerdeki milyon dolarlık makineler kadar da değerli olamıyorlar çoğu zaman.

Şirketler, makine gibi gördükleri çalışanlarının, işi araç olarak değil, amaç olarak görmesini istiyorlar. Bu yazılı olmayan kuralı sürekli hissettiriyorlar. İsteyen tabii ki işini amaç olarak görebilir, hayatını buna göre yaşabilir. Hayatı iş olabilir. Yalnız, böyle düşünmeyenlerin de, işlerini kaybetmeden, bunun tam tersini seçme hakları vardır. Vardır ama şirketler bu hakkın varlığını inkar ediyor, herkesi de kendi istedikleri gibi davranmaya zorluyorlar. Başka bir deyişle, çalışanlarının iş dışında da bir hayat yaşadıklarını, arkadaşları, aileleri, çocukları, başka ilgi ve hayalleri olduğunu, olabileceğini göz ardı ediyorlar. Önceliği her zaman kendilerinin hakkı görüyorlar. Bu hakkı da, çalışma zorunluluğunu, ülkenin ekonomik durumunu, işsizliği, başka şirketlerdeki kötü örnekleri öne sürerek, lafın kısası, Talu’nun deyişi ile, çalışanların ‘işsizlik, geçim, kariyer gibi endişelerini‘ sömürerek, tepe tepe kullanıyorlar. Evlerde, dört gözle, iş yerinden çıkamayan anne-babalar, eşler (ya da bekleyen anne-baba ise çocuklar) beklenedursun… Çalışan kafasındaki hayallerden her gün biraz daha uzaklaşsın ve bu yüzden mutsuz olsun… Hayatın bu tarafı, şirketleri hiç mi hiç ilgilendirmiyor genel olarak.

Bu “Öncelik iştir, öncelik şirketindir.” kuralını olur da tartışma cüreti gösterecek bir gafil çıkarsa -ki bu çok çok ender olabilecek bir davranış-, değişik yöntemlerle çıkış bastırılıyor, mevzunun üstü örtülüyor. Sonunda bakıyoruz ki hiçbir şey değişmemiş. Yine işten çıkamayan çalışanlar, yine evde anne-babasının yolunu gözleyen çocuklar, kocasının-karısının yolunu gözleyen eşler… Dışarıda akıp giden bir hayat… Çalışanlar, şirketin her dayatmasından, her istismarından sonra, daha da güçsüzleşiyor. Bu bir sonraki dayatmayı –daha fazla iş yükü, daha fazla çalışma saati, düşük maaş, verilmeyen izinler vs.- kabul etmelerini kolaylaştırıyor. Tabii ki insanlar hayatlarını idame ettirmek için gönüllü olarak işe başlıyorlar ve çalışmak istiyorlar. Dahası çalışmak durumundalar. Ama gönüllü oldukları sınırlar aşıldığında, gönülsüzlüklerini, yazılı olmayan kurallar sebebi ile dile getiremiyorlar. Zamanla da bu durumun işin doğası olduğunu düşünmeye ve koşulları kanıksamaya başlıyorlar. Dile getirebilenler ise yalnız kalıyor, marjinalleşiyor. Tabii hala o işe sahipseler.

Dışarıda akıp giden hayatı, çalışanların ailelerini, özel yaşamlarını, iş dışındaki ilgi ve alakalarını göz ardı edenleri, “şirketler” adı altında anmak ne kadar doğru acaba? Şirket denilince insanın aklına soyut bir mekanizma geliyor: Duyguları, düşünceleri olmayan, kendi kurallarını kendi koyan, yaptıklarını tartışamayacağımız, işleyişine müdahale edemeyeceğimiz soyut bir sistem. Bu söylem, mağdurların, yani Sayın Talu’nun deyişi ile, “akşamın geç saatlerine kadar (hırsla ve endişeyle) çürütülen insanların”, durumu sorgulama, durumla mücadele etme, değişebileceğine inanma ihtimallerini sıfıra yaklaştırıyor. “Bu kadar büyük bir sistem ile ben tek başına nasıl başa çıkabilirim, ne yapabilirim?” noktasına getiriyor çalışanları.

Aslında şirket dediğimiz soyut kavramın, gördüğümüz ve göremediğimiz yüzlerinde yine insanlar var. Unvanları, yetkileri, maaşları, çalıştırdıkları insanlardan farklı da olsa. Onların da aileleri, kardeşleri, anne-babaları var. Bazılarının çocukları da var. Belki de sırf bu yüzden, onların vicdanlarına ulaşma ve daha insanca şartlarda çalışma, çalışırken asıl hayatı ıskalamama üzerine, makul şekilde konuşma, hatta çözüm arama ihtimalimiz saklı duruyor. Ya da ben buna inanmak istiyorum. Gerçi tam o anda içimden bir ses pervasızca ve acımasızca konuşuyor : ‘Bu sistemden büyük payı alan ve hatta onunla bütünleşmiş, öncelikleri ve değerleri, köle gibi çalıştırdıkları insanlarınkilerden çok farklı insanlarla karşı karşıya olabiliriz. Hatta mağdur diye düşündüklerimiz de o sistemi devam ettirenler arasına girmeye uğraşıyor olabilir.’ Ama iyimserlik başa bela… Yine de öncelikle çalışanların sorgulamasını sağlayarak, ardından buna sebep olan insanları da bu sorgulamaya ve tartışmaya çekerek, çözüme dönük bir şeyler yapılabilir umudunu içimde taşıyorum. Yalnız öncelikle, Umur Talu’nun dediği gibi, insanların “köle gibi” çalıştırılmasının kader olmadığına inanmak, bunu fark etmek, fark edilmesini sağlamak ve mücadele gücünü açığa çıkarmak gerekiyor.

Peki nasıl? Mevcut durumu açığa çıkararak, ailelerin mağduriyeti, kaybolan hayatlar ve hayaller anlatılarak, yanlış giden birşeyler olduğunun fark edilmesi sağlanabilir bir ihtimal. Ama bu durumdaki insanlar, gidişin değişebileceğine nasıl inandırılabilir? ‘Köle gibi’ çalışanların kölelik haline karşı çıkması nasıl sağlanabilir?

Öncelikle ‘köle gibi’ ifadesine dikkat çekmek istiyorum. Çalışma hayatında ‘köle gibi’ çalıştırılanlar olduğuna göre, onları çalıştıran “efendiler” de mevcut. Demek ki, rahatlıkla, çalışan-çalıştıran arasındaki ilişkiyi, tipik köle-efendi arasındaki ilişkiye indirgeyebiliriz. Doç.Dr. Kemal Sayar ‘Ruhun Labirentleri’ isimli kitabındaki ‘’Sömürgeciliğin Karşısında Psikiyatrist: Frantz Fanon’ isimli makalesinde ‘köle-efendi ilişkisini’ şu şekilde tanımlamıştır:

“Avrupa’nın toprak ve emek hırsı; kıtaların işgal edilmesi, şiddetin boy göstermesi ve yerkürenin her köşesinde geride kurbanlar bırakmasıyla sonuçlanmıştır. /…/ Bu hırs, Fanon’un tabiriyle yarılmış, ikiye bölünmüş bir dünya yaratmıştır ve bu iki dünyanın sakinleri de farklı ‘tür’lerdir: Efendiler ve köleler, sömürgeleştirilenler ve sömürgeleştirenler, burjuva ve işçiler. Zaman içinde toprakların işgali ruhların işgaline dönüşmüştür. Hegel efendi-köle paradigmasının ayrıntılarını “Zihnin Fenomenolojisi” adlı eserinde vermektedir. /…/ Hegel, insanın kendi bilincine ancak bir başkası tarafından tanınmakla varacağını ileri sürer. Tanınma arzusu engellendiğinde bir çatışma, bir mücadele doğar. Karşısındakini tanımak ihtiyacını duymaksızın tanınan efendi, muhatabı tarafından tanınmadan onu tanıyan da köle olur. Efendi yalnızca tanınma arzusunu gidermez, köleyi kendi iradesinin bir oyuncağı da kılmış olur; o artık efendinin ihtiyaçlarını giderecek uygun bir vasıtadır. /…/ Köle ve efendi arasındaki mücadele ölümüne savaştır, eğer iki taraf da hayatını (o anda sahip olduklarını) (2) riske eder ve ölürse (sahip olduklarından vazgeçer veya onları kaybederse)(2)  hiçbiri tanınmayacaktır, bir taraf ölürse diğeri yine tanınmayacaktır. O halde köle-efendi diyalektiğinin yürümesi için bir tarafın tehlikeyi göze alarak tanınana dek savaşması, beri yanda diğerinin ölüm korkusu ile muarızına boyun eğmesi gerekir.” (3)

Nasıl sorusunun cevabı, daha doğrusu köle-efendi diyalektiğini tersine çevirmenin anahtarı son cümlede saklı. Köle ölümden korkmazsa, başka deyişle, günümüz köleleri, yani çalışanlar, sahip olduklarını kaybetmekten korkmaz, şirketlerin kendisine olan ihtiyacını farkederek, herşeye boyun eğmekten vazgeçerse, efendi yani çalıştıran, kendi efendiliğine ve kendi düzenine son verecek bir harekete girişemez.  Kısacası çalışanın emeğine ihtiyaç duyduğu sürece, onu işten çıkaramaz, onun isteklerine kulak kapatamaz. Bu tabii ki riskli ve zorlu bir süreçtir. Çalıştıran, çalışanına olan ihtiyacını inkar edecek, dışarıda aynı işi yapmak isteyen, daha az paraya çalışacak bir sürü insan olduğunu söyleyecektir. Şartları beğenmiyorsa başka bir iş bulabileceğini ama iş bulmanın kolay olmadığını, üstelik bulacağı işlerin de bundan daha iyi olmayacağını da sözlerine ekleyecektir. Vasıfsız çalışan için bu söylenenler geçerli bile olsa, vasıflı çalışan için çoğunlukla geçerli değildir. Tabii ki kimsenin yeri doldurulamaz, kimse vazgeçilemez değildir. Ama vasıflı çalışanın yeri ancak fazladan zaman, emek ve para harcayarak dolar ki şirketler –yani şirketin görünmeyen yüzlerindeki insanlar (efendiler)-, bunu çok tercih etmezler. Çünkü verim düşer, maliyet artar. Üstelik yeni işe alınan bir çalışanı istenilen kabullenmeye getirmek de çok kolay değildir. Vasıflı çalışanlar öncelikle bu artılarını farkında olmalı, bu inanç ve güvenle gidişatı tersine çevirmeye çalışmalı, efendilerinin kendilerini tanıması için çaba harcamalıdırlar. Burada tanınmak, isteklere kulak kapatılmaması, kendi özel hayatının, değerlerinin ve ilgi alanlarının varlığını kabul ettirmek anlamına gelmektedir. Vasıfsız çalışanların ise şirketin işleyişini öğrenerek, yani şirkete ya da şirketin çalıştığı alana özel bir vasıf elde ederek mücadeleye başlamaları daha mantıklıdır. Ayrıca çok sayıda vasıfsız işçinin memnuniyetsizliği yine çalıştıranı zor duruma düşürür. Vasıfsız işçilerin şirketin işleyişini etkileyecek sayıda kişi ile tanınmaya çalışmaları, bu şekilde isteklerini dile getirmeleri, risklerin gerçekleşme ihtimalini azaltır.

Tüm artılara ve önlemlere rağmen, ne kadar düşük olursa olsun, risk gerçekleşebilir, özellikle de tek başına mücadele söz konusu ise. Çalışan işini ve diğer sahip olduklarını kaybedilebilir, zor duruma düşebilir. Bu risk gerçekleştiği anda köle için kölelik sona ermiştir ama o anda sahip olduklarını da kaybederek, yani başa dönerek. Ama aynı anda çalıştıran yani “efendi” için de “efendilik hali” sona ermiştir. Bu riskin gerçekleşmesi, her ne kadar belli etmeseler de, onlar için de sarsıcı bir olaydır. Hem şirketin işleri için, hem de efendi konumundaki çalıştıranların benliği (ego) ve özgüveni için. Ne de olsa kurulan düzen bozulmuş, güvenilen, işleri bilen bir çalışan düzenekten çıkmış, efendinin efendiliği sarsılmıştır. Oluşan boşluk çok kolay dolmaz. Efendi, kurduğu düzenin bir kez daha bozulmaması için, bundan sonra daha dikkatli olmak, kölesinin kaçmasına sebep olduğu hareketlerini tekrarlamamak durumunda kalacaktır. Bu kaybedişteki kazanç budur ki yabana atılacak bir kazanç değildir kanımca. Ayrıca vasıflı çalışan yeni iş arayışında, yeni şirketi ile önceki tecrübelerini dikkate alarak pazarlık edebilir. Yeni koşullarını belirlerken sahip olduğu bilgi, tecrübe ve söz hakkı da başka bir kazançtır.
Ne kadar çok çalışan bu riske girerse, riskin gerçekleşme ihtimali de, efendilerin hataları tekrar etme ihtimalleri de o kadar azalır. Çünkü şirketler yani şirketlerin görünmeyen yüzlerindeki efendiler, işleri yürütebilmek, düzenlerini devam ettirmek için çalışanlara ihtiyaç duyarlar. Çalışanlara ihtiyaç hali sürdüğü sürece -ki sürmeme ihtimali neredeyse yok- çalışanlar, çalıştıranların (yani efendilerin) kendilerini tanımalarını, başka deyişle isteklerinin ciddiye alınmasını sağlama gücüne sahiptirler. Yeter ki bu güçlerinin farkına varsınlar ve sorgulama, mücadele etme azmini içlerinde bulabilsinler. Kölelik düzenini ortadan kaldırmak, insan gibi çalışmak için bu çabayı harcamak durumundalar. Yoksa asıl hayat farkında olmadan öylesine akıp gidecek.

Elbette, Türkiye’nin koşullarını, işsizlik sorunumuzu, üniversite mezunu olan işsizleri, ilk krizde daha düşük maaşla işçi almak için, işçilerin kapının önüne konduğunu, işsizlerin herhangi bir güvencesi olmadığını biliyorum. Bu şartlar altında riske girmek anlamlı gelmiyor ilk bakışta, hatta olmaz görünüyor. Bu sebeple hayalcilikle de itham edilebilirim. Ama bir kişiye 3 kişinin işinin yaptırılmasına ses çıkarmamak, 2 kişinin işsiz kalmasına sebep olmak demektir. Keza eleman eksikliğini dile getirmemek ve eksik elemanların işlerini yapmak da öyle. Sabahtan başlayan mesainin gece onlara kadar sürmesine, hafta sonu çalışmalarına, esnek adı altında esnetilmiş saat uygulamasına ses çıkarmamak ve bir çeşit vardiya sistemine geçiş önerisi sunmamak, yine belirsiz sayıdaki kişinin işini gasp etmektir. Kısacası iş hayatındaki sorunlu işleyiş, işsizlik sorununu da dolaylı yollardan kötü etkilemektedir. Oysa çalışma saatlerinin azaltılması, alt sınırı olmak ve maaşın çalışılan saate göre ayarlanması kaydı ile, isteyenin istediği kadar saat çalışmasını sağlamak, hem mevcut çalışanların mutlu olmasına hem de işsiz insanların iş bulmasına vesile olabilir. Ayrıca işsizlik ve diğer ekonomik sorunlarla mücadele ederken, aynı anda çalışma hayatını iyileştirmeye de çalışabiliriz. İnsanca çalışmayı ve asıl hayatı ıskalamamayı istemek, illa tüm sorunlar çözüldükten sonra ilgilenilecek, lükse giren istekler değildir. İşsizliği ve diğer ekonomik sebepleri bahane ederek, duruma boyun eğmek, kendi kendimizi kandırmak olur. Hem efendilerin ekmeğine yağ sürmüş oluruz, hem de kendi hayatımızı ıskalamış oluruz. Yukarıda söylediğim üzere, dolaylı yollardan işsizlik sorununu da kötü etkilemiş olmak da cabası. Kısacası çaresizliği öne sürerek hiç birşey yapmamak, durumu daha da çaresiz hale getirmektedir.

Piyasa koşullarında çok ağır rekabet olacağını, şirketlerin, çalışanların isteklerine kulak vermeleri ve insani davranmaları durumda, rekabette geri kalacakları söylenebilir. Hatta bazı durumlarda ortada şirket diye birşey kalmayacağı da iddia edilebilir. Elbette sadece çalışan lehine bir durum olsun, şirketler –yani efendi konumundaki insanlar- istekleri karşılamaya çalışırken piyasadan silinsin demiyorum. Yalnız, şirketleri şirket yapan insanlar, gerçekten piyasa koşulları yüzünden şirketi ayakta tutmak için mi çalışanlara hoyrat davranıyorlar? Yoksa, rekabet ortamını bahane ederek, çalışanların mecburiyetlerini kullanarak, insan kaynağını bile bile mi ihmal ediyorlar? Bu soruların cevaplarını şirketlerin durumunu incelemeden bilemeyiz. Şu anda, ülkemizde, çalışma hayatına dair düzenlemeler tam yapılamadığı, var olan kuralların uygulanması için herhangi bir yaptırım olmadığı, sendikal hareketlerin tam rayına oturmadığı gerçekleri düşünülürse, insan kaynağının şirketler tarafından sömürülmeye açık olduğu anlaşılır. Bazı şirketler gerçekten ayakta kalmak için insan kaynağını ihmal ediyorlarsa da, bir çok şirketin bunu bahane ettiğini ülkemizde son yaşanan ekonomik krizde gördük maalesef. Krizle bu sömürü had safhaya çıktıysa da, normal şartlar altında da devam etmektedir. Aile içinden birinin vefat etmesi durumunda bile izin vermekten imtina edenler, “esnek çalışma saati” altında, “esnetilmiş çalışma saati” uygulaması yaparak, herhangi bir ödeme yapmadan fazla mesaiye zorlayanlar, maaşları keyfi olarak parça parça ödeyenler, hatta ödemeyenler, izinleri iptal edenler, ucuz işçi için sebepsiz işten çıkaranlar vs. Hangisi gerekli hangisi keyfi öncelikle bunu anlamamız gerekiyor. Bunun için de devletin çalışma hayatı ile ilgili düzenlemeler yapması, bu düzenlemelerin yaptırımı olması, çalışanların da bu yönde talepleri olması gerekiyor. Yukarıda anlattığım şartlara, çalışan piyasasındaki rekabet ve en başta anlattığım çalışanların içlerine yerleşmiş korku, güçsüzlük ve kanıksama eklenince, çoğu insan dayatmaya ses çıkaramıyor. Devletin yapacağı düzenlemeler ile çalışanların hukuki hakları da korunmuş, elleri güçlenmiş olacaktır. Bu düzenlemeler sonrası, şirketlerin ayakta kalması için gerekli olan zorunluluklar, insani çerçeve aşılmadan tabii ki yapılabilir, yapılmalıdır. Elbette, çalışanların şirketin göstereceği iyi niyeti ya da yeni düzenlemeleri suistimal etme ihtimalleri de vardır. Bunun önüne geçmek için açık, net bir ortam yaratılmalı, gerekli denetimler yapılmalıdır. Çalışan haklarını da çalıştıran haklarını da koruyan bir sistem oturtulmalıdır.

Şirketler -yani şirketin görünmeyen yüzlerindeki insanlar-, eğer insani çalışma şartları üzerine düşünmek, bunu sağlamak için çaba harcamak isterlerse, hem çalışanlarını memnun etmeleri, hem de ayakta kalmaları mümkün. Hatta akıllı çözümlerle verimlerini arttırabilir, çalışanı şirketine daha bağlı kılabilir, rekabette öne geçebilirler. Mesela fazla mesai zorunluluğu ile ilgili ne gibi düzenlemeler yapılabileceğini inceleyelim: İlla ki fazla mesai gerekiyorsa, bu fazladan çalışmanın bedeli çalışana ödenirse, çalışan kendini kullanılmış hissetmeyecektir. Durumundan memnun olacağı için de verimi düşmeyecek, artacaktır. Tabii ki fazla mesainin de sınırı olmalı, karşılığı ödeniyor diye günde 15 saatlere varan mesailer yapılmamalı. İnsanlık dışı çalışma şartları, ne kadar para verilirse verilsin, insanları mutsuz etmekte, ruhen ve bedenen hasta olmalarına sebep olmaktadır. Bunun verimi düşüreceği açıktır. Bu kadar çok saat çalışılması gerekiyorsa, hatta 7 gün 24 saat destek verilmesi, ilgilenilmesi gerektiren bir iş varsa, vardiya sistemi üzerinde düşünülebilir. İş kişiye bağımlı ise, yerine aynı vasıflara sahip çalışan konulamıyorsa, çok yoğun çalışma sonrası, kendini toparlaması, yenilemesi için, yıllık idari izin haricinde, fazladan çalıştığı süreye göre belirlenecek gün kadar izin verilebilir. Ayrıca, fazla mesai, sadece ilave ödeme karşılığı çalışmak isteyen çalışandan talep edilmelidir. Para kazanacak bile olsa, normal mesai dışında çalışmak istemeyecek insanlar olabilir: Mesela yeni çocuğu olmuş ya da küçük çocuğu olan çalışanlar, annesi, babası, bir yakını rahatsız olan ve onunla bizzat ilgilenmesi gereken çalışanlar, akşamları okula devam edenler para kazanacak olsalar bile fazladan çalışmak istemeyebilirler. Hayat değişmeyen bir akışa sahip değildir. Çalışana oluşacak yeni koşullara göre hayatını düzenleme özgürlüğü verilirse, kendini daha iyi hissedecek, şirketine olan bağlılığı artacaktır. Bu durumda da verimin artacağı açıktır. Aslında tüm bunlardan önce, neden fazla mesai gerekliliği doğduğu üzerine konuşmak gerekir. Gerçekten piyasa koşulları ya da şirketin müdahale edemediği dış kaynaklar yüzünden mi zorunluluk doğuyor? Eleman eksikliği mi var? Yoksa kötü yönetim, planlama, verimsiz kaynak kullanımı yüzünden mi işler fazla mesai yapmadan bitmiyor? Bu kötü yönetim, planlama yüzünden bir kısır döngüye mi girildi? Ya da çalışanlar, insani olmayan şartlar yüzünden yorgun ve mutsuz oldukları için, verim ve kalite mi düşük? Veyahut da en kötüsü, fazla mesai kültürü, şirket kültürü haline mi getirilmiş? Bu sorular tartışmaya açıktır. İç içe sebepler söz konusu olabilir. Fazla mesai dışındaki sömürü türleri de incelenmeli, gerçek sebepleri ortaya çıkarılmalıdır. Sebepler tespit edildikten sonra, çözümleri de araştırılmalıdır. Kötü yönetim, yanlış planlama, verimsiz kaynak kullanımı, fazla mesai kültürünün şirket kültürü haline getirilmiş olması, eleman eksikliği gibi sebeplerin uzun vadedeki bedelleri, çözüm üretmeye nazaran, çok daha pahalı ve ağırdır.

Şirketleri, çalışanların mutluluğu ile beraber yaşatabilmek için, en başta söylediğim üzere, şirketi şirket yapan efendi konumundaki insanlara ulaşmak, onlarla tüm bunları konuşabilmek gerekiyor. Bu çabada başarıya ulaşma ihtimalimizi artıran bir diğer sebep de, zamanımızın kölelik düzeninin eski kölelik düzenlerinden farklı bir yanı bulunması. Zamanımızda, her efendinin aslında bir köle olması ve yukarıda anlattığım tüm durumların kendisi için de geçerli olması, onlara ulaşma şansımızı artırmakta. Vasıflı ya da vasıfsız bir işçiyi çalıştıran efendi konumundaki yönetici de, kendi yöneticisi nezdinde köledir. Keza, onun yöneticisi de bir üstteki yöneticinin kölesidir. En üstteki yönetici, patron veya şirket sahibi ise, ya piyasa koşullarının ya paranın ya da hırsının, güç sevgisinin kölesidir. Ya da şirket içindeki beceriksizliklerin kölesidir. Ama sonuçta hepsi insandır ve hiçbir insan aslında köle olmak istemez. Yukarıda söylediklerimi burada da tekrar etmek istiyorum: Onların da aileleri, kardeşleri, anneleri, babaları, bazılarının çocukları var. Onların da iş dışında bir yaşamları var. Belki de sırf bu yüzden, onların vicdanlarına ulaşma ve daha insanca şartlarda çalışma üzerine makul şekilde konuşma, hatta çözüm arama ihtimalimiz saklı duruyor. Yeter ki onların da kendi köleliklerinin farkına varmalarını sağlayalım. Belki böylece ne köle kalır ortamda ne de efendi, yukarıdan aşağıya çalıştıranlar ve çalışanlar insanca bir ortamda daha verimli ve mutlu şekilde çalışabilirler. Bu tür bir gelişmenin ülkeye sağlayacağı fayda da, hem toplumun ruh sağlığının iyileşmesi, hem de artan üretim, verimli çalışma ile canlanacak ve iyileşecek ekonomidir.

_________________________
1-Umut Talu’nun  30.01.2007 tarihli “Devlet başa…” yazısından alıntılanmıştır.
2-Yazının orjinalinde yoktur, benim tarafımdan eklenmiştir. (Bahar Pınar)
3-Doç.Dr. Kemal Sayar ‘Ruhun Labirentleri’ isimli kitabındaki ‘’Sömürgeciliğin Karşısında Psikiyatrist: Frantz Fanon’ isimli makalesi. Syf: 17 (Ufuk Yayınları).  Kitabın yeni baskısı Karakalem Yayınevi’nden çıkmıştır: http://www.karakalem.net/kitap.asp?book=79

Tarih şaşırmaktır

Evet… Tarih şaşırmaktır. Atatürk’e şaşırmak, Kürtlere şaşırmak, Lozan’a şaşırmaktır. Geçmişe hayret edip bugüne eleştirel bakabilmek, yarını hazırlamaktır Tarih. Geçmişe değil geleceğe dönüktür amacı. Özetle siyasî bir propaganda aygıtı değildir. Gaz vermek, “Asker millet” üretmek, atalarımızla gurur duymak için tarih araştırılmaz. Eğer resmî tarihin beyin yıkamasından bıktıysanız bu kitap ilginizi çekecektir… Buradan indirebilirsiniz. 

Kitap okumak… Jean Paul Sartre, Nazan Bekiroğlu, Toshihiko Izutsu, Henri Bergson, Mustafa Kutlu, Dostoyevski, Elif Şafak, Clausewitz, Sadık Yalsızuçanlar, Alber Camus ile sohbet etmek… Suyun resmine bakmakla yetinmeyen, su içmek isteyenler için var kitaplar. Mesnevî var, El-Munkızü Min-ad-dalâl, Kitab Keşf al Mânâ, Er-Risâletü’t-tevhîd var.  Elinizdeki bu kitap Derin Düşünce yazarlarının seçtiği kitapların tanıtımlarını içeriyor. Bizdeki yansımalarını, eserlerin ve yazarların bıraktığı izleri. Farklı konularda 44 kitap, 170 sayfa. Zaman’a ayıracak vakti olanlar için… Buradan indirebilirsiniz.

Kendi ülkesini işgal eden ordu

Hiç bir yeri işgal edemeyen ordular kendi ülkelerini işgal ederler. Çünkü bir ordunun ayakta durması için insan emeği ve maddî destek gereklidir. Beceriksiz ordular disiplinsiz olduklarından YABANCI DÜŞMAN ile savaşamazlar. Kolayca yenebilecekleri İÇ DÜŞMANLAR uydururlar ve bu bahane ile kendi ülkelerini işgal ederler. Başbakan asarlar. Milletvekillerini hapse atarlar. Korumakla yükümlü oldukları halkı işkenceler altında inletirler.  İşgalciler kimseye hesap vermezler. Halkın isyan etmesine engel olmak için “etrafımız düşmanla çevrili” diyerek  KORKU PROPAGANDASI yaparlar. Eleştirilerden uzak kalmak için farklı inançlardan ve kültürlerden olan insanların birbirine düşman olması da bu eşkiyaların işine gelir. Bu sebeple terörü destekleyebilir hatta teröristlere silah ve para yardımında bulunabilirler. Okuyacağınız kitap kendi ülkesini işgal etmiş bir ordunun kısa tarihidir. Buradan indirebilirsiniz.

 Gazetecilik Neden Dibe Vurdu?

Gazeteciler bizi bilgilendiriyor mu yoksa aldatıyor mu?  Gazetecilik galiba dürüstçe yapılmasına imkân olmayan bir meslek. Çünkü birbirine zıt işlerin aynı anda icra edilmeleri gerekiyor: Habercilik, savcılık, komiklik, amigoluk…  Gazeteci kendisine bilgi verebilecek herkesle iyi geçinmek için biraz politik davranmak daha doğrusu yalan söylemek zorunda. Ama aynı zamanda ondan gözü kara bir savcı gibi olayların üzerine gitmesi, iyi bir hâkim gibi dürüst olması da bekleniyor. Bir bilim adamı gibi konuları derinlemesine irdelemesi ama sıkıcı olmadan toplumun her kesimini eğlendirebilmesi… Gazetecilerden halkı aydınlatmaları isteniyor ama aynı zamanda da halka benzemeleri. Yoksa gazeteleri satılmıyor, TV kanalları izlenmiyor. Bu koşullarda “gazeteci gibi” gazetecilik yapılabilir mi? Derin Düşünce yazarları sorguluyor…

Buradan indirebilirsiniz.

 Alaturka Laiklik: “Beni bir bir sen anladın, sen de yanlış anladın!”

Türkiye Cumhuriyeti’nde Alevîlere zorla Sünnî İslâm öğretilirken Sünnîlerin başörtüsü devlet dairelerinde yasak. Türk Ordusu’nun istihbaratı camileri ve namaz kılanları fişliyor. Hristiyan Ermenilerin ne kiliseleri, ne yetimhaneleri ne de cemaat lideri seçimleri özgürce yapılamıyor. Rumların ruhban okulları özgür değil. Yahudiler diğer gayrı Müslimler gibi askerde ayrımcılığa uğruyor. Ateistlerin kitapları, internet siteleri yasaklanabiliyor, kapatılabiliyor. Gayrı Müslimlerin alın teriyle biriktirdikleri vakıf malları 1970′lerde gasp edildi, hâlâ geri verilmiyor. Sahi Laiklik neye yarıyor? Bu kitap son yıllarda Türkiye’nin gündemine gelen, birbirinden ayrı gibi duran ama çekirdeğinde Yobaz Laiklik Meselesini barındıran konuları ele alıyor.Buradan indirebilirsiniz.