Irkçılık… Tabî Gerçeklik ile Yüksek Asalet Arasındaki Sıkışma

 Irkçılık hem kendi tabiatı gereği problemlidir hem de çözüm çabaları birçok problemle karışarak akamete uğramaktadır. Irkçılığın kendi tabiatındaki problemler az çok bilinir ama çözüm çabalarının başka problemlerle karıştığı fark edilmez.

  Irkçılığın genel kabul gören tabiatı, bir düşünce sisteminden ziyade psikoloji olduğu istikametindedir. Bu doğrudur da… Irkçılığın psikolojik kaynaklı bir tavır alış olduğu tespit edilirken, bunu aynı zamanda temel bir tenkit olarak ileri sürenler, bir noktayı atlamaktadır. Aslında düşüncelerin birçoğunun psikolojik altyapıya sahip olduğu gerçeği… Mesela Marksizm, işçi sınıfının üzerine otururken, ırkçılıktan daha az psikolojik altyapıya sahip olduğunu iddia edemez ki… Bir işçinin komünist olması gerektiğine yönelik Marksist izah, “sınıf bilinci”ne dayanmaz mı? Bu noktada düşünceyi sadeleştirdiğimizde, işçinin komünist olmasının izahının “işçi” olmasından başka bir şey olmadığı, bunun ise psikolojik bir altyapının tezahüründen başka bir mana taşımadığı açık değil mi?

            İnsanların yaşadıkları psikolojik süreçlerin, zihni organizasyonlarını ve fikri faaliyetlerini vakumladıklarını inkâr etmek kabil değildir. Tefekkür faaliyetini psikolojik süreçlerden bağımsızlaştırmak, fevkalade bir güç ve seviye işidir. Bu güç, fikir adamlarında zor bulunabilen bir büyüklüktedir. Ki Marksizm misaline dikkat edilirse, filozofların bile düşünce faaliyetlerini psikolojik süreçlerden azade kılamadığı birçok durum mevcuttur. Kalabalıkların zihni organizasyonlarını ve dolayısıyla tefekkür faaliyetlerini psikolojik süreçlerinden bağımsızlaştıracağını umut etmek ütopik görünmektedir.

            Irkçılıkla ilgili en çetin problem, onun bir psikolojik tavır alış olduğudur. Bunu ırkçılığa tenkit olarak ileri sürmek nihai tahlilde doğru olabilir. Fakat ırkçılık meselesini halledebilecek derinlikte bir teşhis olmadığını da söylemek gerekir. Evet… Irkçılık psikolojik bir tavır alıştır fakat bu tavır alışın kaynağı çok güçlüdür. Irkçılığın bağlı olduğu kaynağın gücüne eş bir karşı gücü keşfedemeden veya üretemeden ırkçılığa yönelik tenkitlerin netice vermeyeceği unutulmamalıdır.

*

            Irkçılığın kaynağına doğru bir tahlil faaliyetine başladığımızda yolumuz nereye kadar uzanır? Ya da ırkçılığın başladığı nokta tam olarak neresidir?

            Irkçılığın başladığı nokta, aile sevgisidir. Bu teşhis biraz damdan düşer gibi görünmektedir ama doğrudur. Ya da anne-baba-kardeş sevgisinin ırkçılıkla ilgili olmadığı düşüncesi aslında yanlış değildir. Aile sevgisinin doğru ve lazım olduğu düşüncesi tabi ki reddedilemez. Veya ırkçılığın kaynağının aile sevgisi olması, aile sevgisini lüzumsuz hale getirmez.

            Buradaki temel paradoks şudur. Bir şeyin kaynağı kendisi değildir genellikle… Bu beşeri meselelerdeki en zorlu konu ve paradokstur. Hayatın temel paradokslarını tespit etmeden yapılacak tefekkür faaliyeti, hayata dair hiçbir problemi çözmemektedir. Bir şeyin kaynağının kendisi olmaması paradoksuna dair birkaç misal verelim ki, konu daha anlaşılır hale gelsin.

            Mesela hukukun kaynağı, hukuk değil siyasettir. Hukuku üreten faaliyet alanı hukuki faaliyetler değil, siyasi faaliyetlerdir. Ülkedeki sisteme dikkat edildiğinde ne dediğim anlaşılacaktır. Siyasi partiler kurulur, seçime girer ve parlamento teşkil olunur. Parlamento ise kanunları (neticede hukuku) üretir. Bu noktadan konuya bakıldığında şu neticeye varmak kabil gibi görünmektedir. Öyleyse hukuk yoktur. Fakat durum bu kadar basit değil. Her şey belli bir tecrit noktasına ulaşıldığında başka bir şeye kalbeder. Bu durum, misalimizde olduğu gibi hukukun olmadığı neticesine ulaşmamızı sağlamaz. Aksine hayatın ne kadar girift olduğunu ve hiçbir alanın (disiplinin) birbirinden tamamen müstakil hale gelemeyeceğini gösterir. Hayat zaten bu şartta mümkün olmaktadır. Disiplinlerin birbirinden tamamen müstakil hale gelmesi durumunda hayatın temel örgüsü çözülmekte ve dağılmaktadır.

*

            Çocuk doğduğunda, “potansiyel insan” olarak dünyaya teşrif etmektedir. O haliyle insan değildir. Fakat insan olmanın tüm kaynaklarına sahiptir. Çocuğun insan olabilmesi uzun bir süreç olan “insanileşme sürecinden” sonra gerçekleşebilir. İnsanileşme süreci, insan olmanın kaynaklarının belirli bir çerçeve içinde disipline edilerek, zihni organizasyonun gerçekleştirilmesini hedeflemelidir. Eğitimin ne olması gerektiği hususu da tam bu noktada ancak izah edilebilir.

            Çocuğun insanileşme sürecinin ilk havzası (veya çerçevesi) ailedir. İnsan, hayvanlardaki gibi hayatı yaşamanın temel imkânlarına sahip olarak dünyaya gelmez. Çocuk, hayatı yaşamanın hiçbir imkânına sahip olmaksızın dünyaya gelir. Dolayısıyla tüm ihtiyaçları ailesi tarafından karşılanır. Bu manada insanileşme sürecinin ilk safhası, hayatın yaşanabilmesi için gerekli olan temel imkânların kazanılmasıdır.

            İnsanileşme sürecinin birinci safhası olan aile hayatı, konuşmayı, yürümeyi, yemek yemeyi vesaire öğrendiği bir hayat dilimidir. İnsan hayatının erken çağındaki bu dönem için çocuk psikolojisindeki gelişmeler ve özellikle de psikolojik altyapılar oluştuğu vakadır. Ne var ki, bu dönemin özelliği, araştırılmasının zor olmasıdır. Fakat şu kadarını anlamak kabildir. Hayatı yaşamayı mümkün kılan temel imkânların kazanılması, çocuk ile aile arasındaki bağın, tahlil edilemeyecek kadar derinlere inmesine ve aynı zamanda güçlü olmasına vesile olmaktadır. İşte bu güçlü ve derin bağ, çocuk için ilk evrenini inşa etmektedir. Evren… İşte tılsımlı kelime… Mensubiyetin ilk türü bu evrende meydana gelmekte ve ilk hayat alanı bu evrende oluşmaktadır. Mensubiyet ve hayat alanı…

            Çocuğun dünyasında mensubiyet, hayatın kaynağıdır. Nizamla tanıştığı ilk hayat alanı ise ailedir. Aile, hayatının kaynağı ve hayatın mümkün olduğu alandır. Dolayısıyla aile dışındaki alan tam bir kaostur. İnsan psikolojisindeki temel temayüllerden biri, kaostan nizama doğru bir kaçış veya arayıştır. İnsan hayatı boyunca da bu temayülden hiçbir zaman kurtulamayacaktır. Nizamın en kestirme karşılığı hayat, kaosun ne kestirme karşılığı ise ölümdür. Dolayısıyla nizama doğru psikolojik akış, hayata doğru akıştır.

            İnsanileşme süreci başlı başına bir tetkik mevzusudur. Burada konu ile ilgili olarak bir parantezlik bahsedilmektedir. İnsanileşme sürecinin devam eden safhaları, bilindiği gibi okul, içtimai çevre ve iradi tefekkür safhalarıdır. Bu safhaları misal olarak kayda geçiyoruz. Yoksa birçok başka safhalardan bahsetmek kabildir.

*

            İnsanileşme sürecinin ilk basamağı olan ailede kazanılan zihni ve fiili itiyatlar, “aşina olan” ile “yabancı olan” arasında temel bir tercihi mecburiyet haline getirmektedir. İnsanileşme sürecinin son safhası olan “iradi tefekkür” veya “tefekkür faaliyetini psikolojik süreçlerden bağımsızlaştırma” seviyesine ulaşamamış olan her insan, hayatının temelini, aşina olan ile yabancı olan tasnifinde kurmaktadır. Aşina olmak ile yabancı olmak tabirleri, konunun en naif şekilde ifade edilmiş halleridir. Malumdur ki, hayatın ilerleyen safhalarında bu tasnif, “dost” ve “düşman” mefhumlarıyla ifade edilmeye başlanmaktadır.

            İnsan psikolojisinin “aşina olana” mütemayil olduğu vakadır. Doğrusu bu temayül, yanlış da değildir. Zira hayat ancak aşina olunanlarla yaşanabilmektedir. Bu noktadaki problem, aşina olan ile yabancı olan şeklindeki tasnifte değil, bu tasnifin muhtevasının nasıl doldurulduğundadır. Zira yanlış doldurulduğunda, dost ve düşman tasnifi ortaya çıkmaktadır. Muhtevanın doğru doldurulmasında da dost ve düşman tasnifinin ortaya çıkma ihtimali vardır ama bu durumda da dost, düşman tasnifinin muhtevasının doğru doldurularak meselenin problem kaynağı olmasının önüne geçilmesi mümkün olabilmektedir.

*

            İnsanileşme sürecinin bebeklik çağında üretilmiş olan ve aslında da mecburen üretilen “mensubiyet”, insanda çok derinlere iner ve çok güçlü hale gelir. Mensubiyetin çerçevesini (her türlü çerçevesini, içtimai çerçeve, kavmi çerçeve, iktisadi çerçeve, sınıf çerçevesi) oluşturan aşinalık ise hayat alanı, hayatını sınırlarını, hayatın akış istikametlerini ve faaliyet türlerini tayin etmektedir. Aşina olmanın muhtevası, hayatın tabi seyrinde ve kendiliğinden dolmuş/doldurulmuş ise, son çerçeve insanın kavmidir. İradi tefekkürle bir şahsiyet inşa edilmemişse, “aşinalık çerçevesinin” kavmi aşması nasıl mümkün olabilir ki?

*

            Hayatın tabi seyrinde meydana gelmiş olan en geniş çerçeve mahiyetindeki kavim, insanlar için hayatı yaşamayı mümkün kılan, kendilerini onunla tanımladıkları, beşeri münasebetlerini (dil beraberliği sayesinde) rahatlıkla kurabildikleri bir havza haline gelebilmektedir. Buradaki sihirli ifade, “hayatın tabi seyrinde” ifadesidir ki, bu netice ancak hayatın tabi seyrinde meydana gelebilmektedir. İradi tefekkür seviyesine gelememiş insanların, psikolojik süreçlerinden bağımsızlaşarak ırkçılıktan kurtulmasını mümkün kılacak zihni bir manivelaya sahip olmaları beklenmemelidir.

*

            Hayatını tabi seyrinde yaşamış olanlar için en geniş çerçeve olan kavim, insanların aile, akraba vesaire sevgilerinde olduğu kadar normaldir. Bu noktada ırkçılığa yönelik her tenkit, kavme yönelik bir saldırı olarak anlaşılmaktadır. Zira bu kişiler için kavim, tabi bir birliktir. Kavmin tabi bir birlik olduğu da ayrıca doğrudur. İnsanın kavmi mensubiyetinin gayriiradî olduğu hatırlandığında, bu birliğe yönelik tenkitlerin muhtevası isabet kaydetmelidir.

            Hakikaten kavmiyetçiliğe yönelik tenkitler, kavme karşı yapılmamalıdır. Kavmiyetçilik vakası ile kavim vakası farklıdır. Kavmiyetçiliğe yönelik tenkit, kavme yöneldiğinde zıddından kavmiyetçilik yapılmaya başlanır. İnsan gayriiradî mensup olduğu kavmine neden düşman olsun ki? Mesela Türk kavmiyetçiliği ile Türk düşmanlığı, kavmiyetçilik bakımından aynıdır ve hatta ikincisi birincisinden daha vahimdir. Zira insan illa yanlış yapacaksa, kendi kavminden taraf olmak şeklinde bir yanlışı, kendi kavmine düşman olmak yanlışına tercih edebilir. İşte ayarın kaçırıldığı noktalardan birisi burasıdır. Tenkitler özünde böyle bir yanlışı barındırmasa bile muhataplarında böyle anlaşıldığı unutulmamalıdır.

            Kavmiyetçilik, insanın aşinalık çerçevesi bakımından çok güçlüdür. Bazı tehdit ve tehlikelerin zuhur ettiği dönemlerde insanların kavmiyetçiliğe çok çabuk savrulduğu vakadır. Psikolojik altyapıların kavmiyetçiliği güçlü bir şekilde beslediği hatırlandığında, insanların savunma reflekslerinin kavmiyetçiliğe kadar geri çekildiği ve orada güçlü bir cephe kurduğu zannı çabuk zuhur etmektedir. Tehdit ve tehlikelerin başka kavimler merkezinde zuhur etmesi, kavim gerçeğini çıplak hale getirmekte ve savunmayı fikri zeminden psikolojik zemine savurmaktadır.

            Kavmin reddi, en büyük ikinci içtimai gerçekliğin reddidir. İnsanların aynı dili konuşarak bir hayat yaşayabileceği böyle bir gerçekliğin reddi, hiçbir fikri gerekçe bulamaz. Kavmin reddi aynı zamanda nesebin reddidir. Zira kavim, en geniş manasıyla nesep silsilesidir. Nesebin reddi, asalet arayışında ciddi problemler meydana getirir.

            Buna mukabil kavmiyetçiliğin reddi, insan haysiyetine davetiyedir. Kavmiyetçiliğin reddi asalet arayışının ana güzergahıdır. Buradaki asaletten kastımız, şahsiyettir. İmtiyazlı bir sınıfı asla kastetmeyiz. Kavmiyetçiliğin reddi, tüm insanlığa bir davetiyedir. Tüm insanlığa muhatap olacak “tefekkür çerçevesi” asaletin kaynağıdır. Kavmiyetçiliğin reddi, fikri hasisliğin reddidir. İnsanın sahip olduğu herhangi doğru bir fikrin, kavmiyetçilik ile sınırlanması (sadece kendi kavminin faydasına sunulması) ve diğer insan kütlelerinden kıskanılması, ne büyük asalet zafiyetidir.

*

            Her yazının neticesinde bir çözüm teklifi olması gerekiyorsa eğer, o şu; İnsanileşme sürecinin ilk safhası olan “benlik inşasının” muhtevasının neyle doldurulacağı sorusunun cevabı, kavmiyetçiliğe geçit verip vermeyeceğini tayin eder. Benlik inşasının muhtevası, nelerle doldurulabilir?

            Benliğin muhtevası, kişinin kendisi (kendi gerçekliği), mensup olduğu sınıf/zümre gerçekliği, ait olduğu kavim/ırk ve sahip olacağı dünya görüşü ile doldurulabilir. Kişinin benliği, ne kadar hacimli olursa, o derecede insan topluluklarını ihtiva edebilir. İşin esası, kişinin benliğinde başlayıp bitmektedir. “Ben” dediğinde ne kadar büyük bir çerçeveyi kastediyorsa o kadar büyük bir insan haline gelmiştir.

            Benlik inşasının muhtevası, bir dünya görüşü ile doldurulabilirse, diğer ihtimaller ortadan kaldırılmış olur. Fakat dünya görüşünün de kavmiyetçiliği teyit etmemesi ve kavimler üstü bir muhtevaya sahip olması gerektiğini söylemeye lüzum yok.

            Sıfır-altı yaş gurubundaki çocuğun benlik inşasında bir dünya görüşünün faal olabileceğini iddia etmek nasıl mümkün olabilir? İşin can alıcı noktası burasıdır. İslam’ın bu noktadaki teklifi, çocuğun benlik inşasını bu dünyanın gerçekliklerinin üzerinde bir metafizik gerçeklik ile yapmaktadır. Allah sevgisinin yerleştiği “benlik” O’nun yarattığı tüm varlığı ihtiva edebilecek kadar hacimlidir. Çocuğun benlik inşası, Allah sevgisi ile gerçekleştirildiğinde sahip olabileceği aşinalık çerçevesi, tüm insanlık olabilmektedir. Zira İslam, tüm insanlığa hitap etmektedir.

*

            Bu yazı ile meselenin tüm boyutlarının çerçevelenemediği doğrudur. Bazı hususların çok özet halde, bazılarının ise sadece mefhum seviyesinde ifade edildiği vakadır. Fakat tüm boyutlarıyla çerçevelenmesinin ne kadar uzun bir yazı gerektireceği açıktır.