Ortadoğu’ya barış gelir mi?

Konuk Yazar: Ozan Yardımoğlu

Ortadoğu; batıda Mısır’dan doğuda İran’a,kuzeyde Türkiye ve güneyde Arap yarımadası  olarak sınırları çizilmiş bölge…1800’lerin sonlarından itibaren kendi kaderini kendi tayin edemez duruma gelmiş olan dünyanın kalbi, her geçen gün kan kaybetmeye devam ediyor.İmparatorlukların kepenklerini indirmesi ve ulus devlet çağının başlamasıyla meydana getirilen çoğu yapay  ve sömürge haritalarının bugüne yansıması olan  Ortadoğu devletleri bugün kendi kaderini   kendi tayin etmek istiyor,  eskiden olduğu gibi.Bu tayin etme sürecinde ise  ortaya çıkan ana karakterler ne yazık ki  Ortadoğu halklarına gözyaşı ve kandan daha fazlasını vaat etmiyor.Bu karakterler sömürgeciliğin bir nostaljiye dönüşmesi korkusunu içinde taşıyan ve modernize edip Ortadoğulu insanların kapılarına kadar servis yapma zahmetinde bulunan Batılı müttefikler ya da bölgenin kurtuluşunu hedeflediğini öne süren 21.yüzyılın insan hakları,demokrasi gibi değerlerini  görmezden gelen ve ortaçağ hasretini kurduğu bölgesel yönetimlerde arayan ve daha fazlasını isteyen Radikal İslamcı örgütler. Bu iki kısır döngü arasındaki savaşımın bölgeye kazandırabilecekleri ise bugüne kadar kazandırabildiklerinden fazlası değil.

          Yönetsel geleneği merkeze bağlı   aşiret yapılanması olarak  gözlemlenen Ortadoğu sorunun ana temeli de bugün bölgeyi birleştirebilecek ve bölge ülkelerinin entegrasyonunu sağlayıcı misyona sahip bir merkezin var olmaması. Emevi ,Abbasi,Osmanlı İmparatorlukları’nın merkezi birleştiriciliklerinin sonrasında sömürgeci paylaşımın pergellerle ayırdığı coğrafya  bugün  bu birleştirici merkezin eksikliğini dolduramamakla birlikte yeni işgallerle parçalanma sürecini yaşamaya devam ediyor.Şam,Bağdat ve sonrasında İstanbul’un gerçekleştirdiği bu birleştirici rolü bugün üstlenebilecek bir merkez olmamakla birlikte bu merkez noktası için adaylar da yok değil.Bugün bu merkez eksikliğini doldurmaya en büyük iki aday Washington ve Riyad olmakla birlikte bu iki aktörün de bu boşluğu doldurabilmeleri yakın bir gelecek de pek de mümkün görünmüyor.Bir dönem Nasır dönemiyle  merkez misyonunu gerçekleştirmeyi hedeflemiş Kahire de bugün bu noktadan çok uzaklarda.Bölgenin feodal ya da yarı-feodal süregelen yapısı ise demokratikleşmenin önünü kestiği gibi aynı zamanda bölgesel entegrasyon sürecini olumsuz etkilemesi de yeni açılımların önündeki en büyük engel.Aşiretlerin devlet gibi kendi politikalarına sahip olmaları devletsel ve bütünsel politikaların da yolunu tıkaması belki de en önemli noktalardan birisi.

       1800’lerin sonlarında Osmanlı’da II.Mahmut ve Mısır’da ise  Mehmet Ali Paşa’nın Batılılaşma Reformlarıyla bir dönemin ve de bugünün sekülerizm yanlısı kadrolarını meydana getiren Mısır ve Türkiye  ise bölgede model gösterilmekle birlikte varolan altyapısal uyumsuzluk nedeniyle modelliklerini sadece kavramlar üzerinde gerçekleştirebilen ve tüm bölgeyi kapsayan öncü rollerini bir kenara bırakmış Washington tarafındaki rolleri dışında yeni bir rol üstlenmemekte kararlı ülkeler durumundalar. Yeni-Sömürgecilik ve Radikal İslam arasında bombalar altına sıkışmış olan Ortadoğu’da Irak ve Filistin’den sonra işgal edilecek ülkeler, haritalarında sıralarını bekliyorlar.SSCB’nin dağılmasıyla birlikte bölgenin kendi kaderini kendisinin tayin etmesinin savaşımını veren sekülerizm yanlısı iktidar ve kadroları kimisi tarih sayfalarına gömülürken, kimisi ise aynı kaderi paylaşmamak için direksiyonunu Washington tarafına çevirmekten başka bir çare bulamıyor.Bölgenin özgürlük savaşçılığı bayrağını Radikal İslamcı örgütlerin ele geçirmesi ise işgallere meşru bir sebep hazırlamakla kalmıyor , Ortadoğuluların  bireysel hak ve özgürlüklerinin  kim tarafından yok edilmesinin daha doğru olacağı sorusunu kafalarda uyandırıyor.Sömürgeciler ve Radikal İslamcılar’ın belki de tek ortak yanı bireyin hak ve özgürlüklerini görmezden gelmeleri ve çizdikleri çerçevenin dışındakileri yok saymaları.Washington ekseninin bir parçası olan İsrail ise yeni-sömürgeciliğin Ortadoğu acenteliği rolünü gayet başarılı bir şekilde üstlenmiş durumda.Nazizm ve Holokost  döneminde yaşadıklarını her yıl yeni sinema yapımlarıyla duyurmaya devam etmelerine rağmen geçmişte yaşadıklarını unutmuşa benzeyen Siyonist kadrolar  artık milyonlarca dolarlık bütçeleriyle hazırladıkları sinema yapımlarıyla dünyanın kalbi Ortadoğu’daki akıttıkları kanların, öldürdükleri çocukların  üstlerini örtemiyor,gizleyemiyor.

        Tarih sayfalarında Haçlı Seferleri olarak adlandırılan işgal ordularının bugün çok daha güçlenmiş bir şekilde  İsrail’de konuşlandırılmış bu kadrolarla birlikte  ilerleyişini sürdürmesi,.etnik ve mezhepsel ayrılıkların her geçen gün daha da keskinleşmesi ve bu keskinleşme karşısında Ortadoğu’da birleştirici rolü üstlenmek isteyenlerden birisi olan Tahran’ın da bu nedenle bu amacından çok uzakta olması fotoğrafın diğer tamamlayıcı ögeleri. Aşiretler federasyonu olmaktan kurtulamamış bölgede kendi kararını kendisi veren bir Ortadoğu için sekülerizm yanlısı kadroların bir dönem demokrasi gibi bir kavramı unutarak tepeden inme darbelerle yaşama geçiremediklerini bugün tabandan  bir hareketle  gerçekleştirebilmeleri de oldukça güç .

           Ortadoğu’daki bu merkez eksikliğini giderebilecek tek seçenek ise bölgenin kendi içinden küresel dünyayla  uyuşmazlık yaşamayacak,insan hakları,demokrasi gibi insanlığın büyük mücadelerle elde ettiği bu kavramlara sıkı sıkıya sadakat gösterecek,bireysel hak ve özgürlükleri  düşüncesinin odağına oturtacak bir hareketin  gerçekleştireceği bölgesel bir entegrasyon ve küresel dünyayla bu entegrasyonun bütünleşmesi olarak düşünülebilir.Bu tür bir hareketin karşısındaki asıl tıkanıklık ise bölgedeki gücü ve nüfuzunu radikal İslam dayanağıyla birlikte kaybetmek istemeyen Riyad ve ortakları.Bugün Ortadoğu’da kalıcı bir barış için yeniden bir merkeze; Şam’a, Bağdat’a, İstanbul’a ihtiyaç olduğu çok açık.Akacak kanlarla ve Radikal yeşil bayraklarla bölgenin  kendi kaderini kendisinin tayin etmesi ve tekrar dünyaya eklemlenebilmesi oldukça zor gözüküyor.Bölgede demokratikleşme sürecini aramak artık şuan için sadece bir hayalcilik göstergesi.Demokrasi yanlısı bir merkezin öncülüğünde bölgede oluşturulacak katılımcı bir yapılanma içinse şüphesiz aşiret,feodalizm,mezhep,etnik unsur gibi kavramların yerini sivil toplum,katılım,sendika,sanayileşme,kentleşme,demokrasi ve insan hakları gibi kavramların alması gerekiyor.Monarşinin dahi hala devam ettiği bölge ülkelerinde bunu başarmak imkansız gibi gözlemlense de  bu tür yönelimli bir hareketin bölge için tekrar çıkış noktası teşkil etmesi her türlü olumsuzluğa rağmen teorik anlamda da olsa geçerliliğini koruyor.

          Humeyni,Hamas,Riyad,ABD,Baas,Beyrut,fundamentalizm,Dubai, Londra,AB,Barzani, Gazze,Felluce, El-Kaide,Bağdat,Hizbullah,Saddam,BOP …… ve bu fotoğrafın  içinde bir vesikalık fotoğraf  dünyanın görmek istemediği….gökten yağan ateşlerle kavrulan,kanlar içindeki Filistinli bir çocuk….Bu fotoğraftan çıkarılacak  barış içerisindeki bir Ortadoğu’yu hayal etmek iyimserlik gibi yorumlansa da  Ortadoğu’nun  insanlık doğrularına  ve demokrasiye gönülden bağlı aydınları için böyle bir kıvılcımı ateşlemek hiç de zor değil… İsrail  ve Hamas’ın  roket saldırıları eşliğinde Ortadoğu’da unutulanların belleklerde tekrar canlandırılması ve bir umut ışığı arayışı belki de bu yoldan geçmekte…