Din-Devlet İlişkileri Bağlamında Muhafazakarlık II

 

Bahadır Kurbanoğlu (Haksöz Dergisi)
Türkiye’de muhafazakar muhayyilenin oluşumuna katkı sağlayanların görüşlerine yer vermeden evvel, bu muhayyileyi derinden besleyen sacayakların başında gelen Bergson’a ve muhafazakarlar üzerindeki etkisinin, metafiziğini oluşturan hangi kavramlar üzerinden oluştuğuna kısaca değinmekte fayda var.(1)

‘Bergsonculuk’un Muhafazakar Düşüne Etkileri

Bergson’un, düşünce dünyası ile ilk temasını sağlayanlar Ahmet Şuayip ve Rıza Tevfik olmuştur. Tevfik’in 1913 yılında İçtihad dergisinde yayınlanan “Henri Bergson ve Felsefesi” isimli makalesi konu ile ilgili yazılmış ilk yazı olarak kabul edilmektedir. Bergson felsefesinin özellikle edebiyatçı çevreler üzerindeki etkisini 1921 yılında yayın hayatına giren Dergah dergisinde de izlemek mümkündür. Mustafa Şekip Tunç, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Peyami Safa, Mehmet Emin ve Yakup Kadri gibi genç nesil aydınlarca temsil edilen bu çevre Bergson’u birçok yönüyle Türkiye’ye tanıtmışlardır. Böylece Bergsonculuk, dayandığı romantik-irrasyonel eğilimler vesilesiyle, değişim ve yeniliği yaratan toplumsal ve siyasal dinamikleri ateşlemeyi hedefleyen dönemin aydınlarına uygun bir felsefi dil sağlamıştır.(2)

“Yaratıcı bir hamle” içinde ulusal bir kimliğin yaratılması amacı Dergah çevresi dahilindeki Bergsoncu-muhafazakarların bağlandıkları yeni bir kültür ve değişim görüşünü de şekillendirmeye başlamıştır.(3) Bu anlamda muhafazakarların “toplum mühendisliği”ne karşı geliştirdikleri “atılım mühendisliği”nin dayandığı kendiliğindenlik(4) anlayışının oluşumunda Bergson’un büyük katkısı vardır.

Bergsonculuk, edebiyat alanında da farklı bir üslubun doğmasına neden olmuştur. Bergsonizmin bir yansıması olarak, Yahya Kemal ve Tanpınar’da süreye (durée) ve sürekliliğe(5) yapılan bütün estetik vurgular, toplum olarak yaşanan hafıza ve miras kaybı, bunun getirdiği keder, hüzün, yas, melankoli duygulanımlarını içeren bir halet-i ruhiyenin neticesidir. Yahya Kemal’in Üç Tepe’si bu düşüncenin bir manifestosu olarak nitelenmektedir. Ayrıca, Şekip Tunç’un Hakiki Hürriyet, Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Abdülhak Şinasi Hisar’ın Fehim Bey ve Biz ve İsmail Hakkı’nın Kerbelaya Giden Derviş’i Bergson felsefesinin muhafazakar düşünceye yansıyan anlayışının en veciz ürünleri olarak görülmüştür. (Çınar, Muhafazakarlık : 2003)

[ Abdülhak Şinasi Hisar ]

Batı felsefesinde mekanizm, determinizm ve zihincilik; bilimde Darwincilik, Lamarkçılık ve ahlakta da faydacılığa karşı getirdiği etkin eleştirilere dayanan Bergsonculuk, 1920’li-30’lu yıllar içerisinde muhafazakarlara, pozitivist, rasyonalist ve devrimci yaklaşımlara karşı alternatif felsefi bir akım olarak yeni tezler sunma imkanı sağlayan ekol olmuştur.

Bergson’un düşüncesi, muhafazakar bir modernlik arayışında, geleneğe referans vermeyi ve geçmişi bugünün bir parçası olarak önemsemeyi meşrulaştırıyordu. Muhafazakar düşünce, modernliğin düz çizgisel ilerleyen zaman anlayışından rahatsızlık duymuş; yıkan ve yeniden yapan modernizme karşı değişmezin, sürekliliğin arayışında olmuştur. Cumhuriyet inkılabının maziden her alanda radikal bir kopuşu hedefleyişi, maziyi bir öteki imgesi olarak kuruşu muhafazakar yönelimlerin bu ihtiyacını derinleştirmiştir.

Bergsonculuğun felsefe alanında getirdiği yeni anlayışın başında anti-materyalist ruhçu temelde “din” konusu başta gelmektedir. Bergson’un da katkıları ile dinin modern toplum içerisinde yeri ve canlanma olanakları, din-bilim ilişkisi, inancın sosyolojik kavramlaştırılması, din ile sosyalizm ilişkisi gibi konular üzerine yoğun tartışmalar yapılmıştır. Ayrıca, Bergson’un zihincilik karşıtı ve epistemolojik olarak sezginin üstünlüğünü savunan görüşü, pozitif bilim anlayışını tamamen yıkamamakla birlikte döneminin bilimcilik düşüncesini derinden sarsmıştır. (Safi : 2005)

Bergson’a göre; ilmi bilginin ötesinde felsefi bilgi vardır ve sezgi de zekadan ayrı bir bilgi vasıtasıdır. Zeka, madde aleminde mutlak hakikate ulaşabilir. Ancak, hayatın bilgi vasıtası zeka değildir. Bu alandaki mutlak hakikate ancak sezgi ile ulaşılabilir. Bu iki vasıta kendi alanları dışına çıktıkları zaman hiçbir şey göremez, boşlukta kalırlar. Bu yüzden Bergson’un felsefesine “sezgi felsefesi” denilmiştir. (Eroğlu : 2007)

Bergson’a göre sezgi, aklın iradeyi hapsettiği çemberden içgüdü vasıtasıyla kurtulur ve bu suretle hayatı doğrudan doğruya bilir. Şu halde metafizik bilgi, bölüp parçalamadan, anlık bir ışımayla içeriden bilen vasıtasız bir bilgidir. Metafizik, sezginin hükümran olduğu ve akışın dinamik bir biçimde kavrandığı doğrudan bilgi alanıdır. (Tokay : 1988)

Yeni bir metafizik anlayış içerisinde ruhun yaratıcı gücüne yapılan vurgu ve madde dünyasındaki yaratıcılığın kaynaklarının araştırılması, Bergson’un sıçramalı evrimcilik anlayışı içinde öne çıkan yaratıcı irade ve hayatın kendiliğinden yaratıcı potansiyeli üzerine yapılan yoğun tartışmalar, Batı düşüncesi içerisinde yaşanan ve Türkiye’ye de yansıyan yeni bir dönemin habercisi olmuştur.

Bergson’un özellikle süre (durée) kavramı, Cumhuriyet’in ilk dönem muhafazakarlarının modern zaman algısı ile gerilimlerini çözmede ve geçmişin konumlanacağı yerle ilgili endişelerini giderme noktasında birebir işlevsel olmuştur. Bergson’a göre süre parçalanamaz; parçalanması niteliğini kaybetmesi demektir. Kendi ifadesiyle “Süre, geleceği kemiren ve ilerledikçe büyüyen geçmişin daimi bir ilerlemesidir. Geçmiş hiç durmadan büyüdükçe kendisini de hiç durmadan hıfzeder. (Aydoğdu : 2000; Öztürk : 2007) Mesela Tanpınar’ın “yekpare, geniş bir an” sözleri, bu zaman kavrayışının tipik sembollerinden biri olarak nitelenegelmiştir.

Muhafazakarların Temel Görüşleri

Muhafazakarlığın kurucularından kabul edilen Yahya Kemal’in hocası Mustafa Şekip Tunç, düşünceleriyle Peyami Safa ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu gibi önde gelen muhafazakarları da etkilemiştir. O, 1920’li yıllardan itibaren Bergsoncu bir anlayışı çeşitli kavramlar(6) aracılığıyla savunagelmiş, hatta “Ulusal Kurtuluş Hareketi” ile bunları birleştirmeye çalışmış, Kemalist inkılapları bu kavramlar muvacehesinde değerlendirmiştir.

Kültürel farklılıklara vurgu, toplumsal değişimin kendiliğindenliği ve özgünlüğü onda da belirgin ana temalardandır. Bilimsel hakikat ve doğrular çerçevesinde gelecekte daha akli bir toplumsal organizasyon yaratmak hedefiyle topluma müdahale eden siyasal anlayışın dayandığı akılcı-pozitivist felsefe, toplumu tek bir yöne, mutlak kurallarla oluşturulmuş bir yapıya mahkum etmeye çalışmaktadır. Oysa toplumların izleyecekleri farklı değişim yolları olabileceği gibi, pozitivizmin amacı da ilerlemeci modeli evrenselleştirerek ulusal kültürler arası farklılıkları yok saymaktır.

Özgünlükten ziyade Burke, Bonald, Bergson gibi “İsyankar Alternatif Modernleşme” teorilerini dillendiren muhafazakarların anti-pozitivist ve ruhçu felsefelerine dayanan bu görüşleri; Safa ve Tunç başta olmak üzere milliyetçi/Türkçü muhafazakarların inkılaplara “kendiliğinden bir değişim” ve “süreç” olarak bakmaları, sistemik dönüşümlerle barışık ve “diğer Batı”ya ait kaynaklar yolu ile metafizik temelleri kuvvetli yeni bir cumhuriyetçi yaşam felsefesi oluşturmaya çalışmak olarak nitelenebilir.

“Değişim” içerisinde “süreklilik” arayan, “Anane” üzerine tezler ortaya koyan ve bu konuda Bergson’un “Yaratıcı Atılım”ı ile Durkheim’in “Organizmacı Toplum” görüşlerine bağlı kalan muhafazakarlardan biri de İ. Hakkı Baltacıoğlu’dur. Ona göre muhafazakarlık “ölü örflere bağlılık”tır. Anane ise, “kollektif vicdanın sabit canlılığını koruyan parçaları”dır. O, Bergson’un “Zaman” ve “Oluş” üzerine görüşlerinden yola çıkarak toplumsal hayatın sürekli oluş halinde olduğunu savunmuştur. Toplumsal değişimin “Mekanik Evrimcilik” kuramını eleştirmiş ve “Yaratıcı Evrimcilik”i savunmuştur. Yani ona göre “Tekamül” tedriciliğin ve birikmenin eseri değil, yaratıcı bir fiilin mahsulüdür. Bu anlamıyla değişim; her toplumun kendi koşullarına bağlı olarak ortaya çıkacak gerekliliklerin bir sonucu olarak kendi kendine oluşacaktır.

Bergson, Durkheim ve Gökalp sentezinin belirgin izlerini taşıyan Baltacıoğlu’na göre yaratıcılık ruhu halkta ve onun geleneklerindedir. Halka doğru gidilerek bu gelenekler keşfedilecek ve bu sayede bir gelenekler birliği olan Millet’e (Milletleşmeye) ulaşılmış olacaktır. O da Cumhuriyet inkılapları konusunda temkinlidir: “Cumhuriyet inkılapları Atatürk önderliğinde topluma kabul ettirilmiş dışsal bir yenilik değil, tarihi ve toplumsal koşulların zorunlu bir sonucudur.”

Ona göre Türk aydınlarının şuursuz bir anane düşmanlığı vardır. Oysa anane demek, milletin belkemiği demektir. Anane değişmedikçe millet de değişmez. Bir millet dış sebeplerle dilini yahut dinini kaybedebilir; fakat dil ve dininin ananesini kaybetmedikçe o millet henüz kaybolmamıştır.

“Bir devlet kurmanın kolay, bir millet yapmanın güç, bir anane yaratmanın imkansız olduğu” düşüncesinden hareketle Kemalist modernlik hareketini kültürcü temeller üzerine bina etme çabasına girişen Baltacıoğlu ve Yeni Adam dergisi çevresi, buradan yola çıkarak yeni rejimin medenileşme ekseninin belirlenmesinde evrenselci modernliğin karşısına “ananeci” ve “kültürcü” modernliği koymuşlardır. Bunu ise dinin, ahlakın ve örfün pragmatik ve araçsalcı bir yaklaşımla değerlendirildiği şu dört temel unsurun üzerine bina etmişlerdir.

– Din, ahlak, hukuk, zevk ve teknikte tutulması yahut atılması gereken örfler ilmi ve objektif olarak belirlenecek,
– Garplılaşırken soysuzlaşan milli kurumlar bu bozulmadan kurtarılacak,
– Orijinal kültür ve orijinal medeniyete doğru yol alınacak,
– Halk ile aydın arasındaki derin boşluk doldurulacak. (Safi : 2005; Göral, Muhafazakarlık : 2003)

Din konusunda “irtica” ve “yobazlık”ı eleştirirken, muhafazakarlıkla beraber inkılapları da savunan düşünürlerden biri de Peyami Safa’dır. Ona göre İnkılapçılık gelenek düşmanlığı değildir. İnkılaplar taklit edilemez. Hiçbir inkılap tek adamın eseri olamaz. Türk inkılapları Atatürk’ten çok önce başlamıştır. “Hürriyet” 1908’de, “Kadınların çalışabilmesi” 1905’te, “Kız-Erkek öğrencilerin üniversitede beraber okuyabilmesi” 1920’de, “Latin harfleri” ve “Şapkanın kullanımı” yönündeki akımlar çoktan vardır. “Milli Hakimiyet” 1923’te değil, 1908’de başlamıştır. “Serbest seçim” 1908’de gerçekleşmiştir. “Yürütme kuvveti” saltanattan alınarak serbest oyla tayin edilmiştir. Tek Parti dönemi ise serbest seçimlerin ve demokrasinin olmadığı totaliter bir dönemdir.

Laiklik, Batı medeniyetinin şartı ve esası değildir. Örneğin İngiltere laik değildir. Batı medeniyeti hala Hıristiyan geleneklere bağlıdır. Laikliği eleştirmek de Batılı bir ülkede irtica sayılmamaktadır.

Netice itibariyle o inkılapları bir tekamül hamlesi olarak görmüştür. Tarihsiz tekamülü ise mümkün görmemektedir. Geçmişe dayanmayan bir geleceğin temeli yoktur. Bu şartları inkar eden bir inkılap anlayışı Batı medeniyetine değil, komünizme mahsustur. Türk inkılabı devrimci değil, evrimcidir. Gelenek düşmanlığı ise, sadece medeni inkışafa engel olan geleneklere düşmanlıktır. Yani muhafazakarlık ve inkılaplar birbirinin zıttı değil, tamamlayıcısıdır. Bu manada eski-yeni kavgası saçmadır, zira “ileri bir milliyetçilik” dünü ve yarını birlikte kucaklar! Bu anlamda Türk inkılabının daha önceden tasarlanmamışlığı ile zaruretten doğmuş olmasını ve realite içerisinde kendini yetiştirerek başarıya ulaşmasını “Türk deneyimi” olarak görmektedir. İnkılaplar “doktrin”leştirilip kitabileştirilemez, çünkü onun kitabı hayatın ve canlı tarihin ta kendisidir. (Safi : 2005; Çiçek : 2007)

Rasyonaliteye karşı olmakla birlikte determinizme olan bu yatkınlığı Türk İnkılabına Bakışlar’da(7) yapmaya çalıştığı şeyle örtüşmektedir: Amaç, Kemalizme yönelik her türlü yanlış anlamayı ortadan kaldıracak şekilde, tarihsel ve toplumsal yerine oturtma ya da akl-ı selimin ve ölçülülüğün yorumlarını kazandırmaktır. Buradaki temel tezi inkılapların anane düşmanı olmadığını ispatlamaktır. Nitekim Garpçılık, İslamcılık ve Türkçülük üzerine yaptığı değerlendirmelerin ardından vardığı sonuç da bu tavrı desteklemektedir:

Ona göre savaştan iki akım yaralı olarak çıkmıştır. Türkçülük ve Garpçılık. İki akımın da kangren olmuş taraflarını kesip atmak suretiyle en büyük ameliyatı Atatürk yapmıştır. O, Medeniyetçilik ve Milliyeçilik’te bu büyük projeyi gerçekleştirmiştir. Medeniyetçilik kökü bizi Avrupa ve Garp metoduna, düşüncesine ve işbirliğine bağlar; Milliyetçilik kökü ise Orta Asya ve Şark menşeilerimize, dil birliğimize ve tarihimize götürür. Yapılan tüm inkılaplar bu iki unsur çerçevesinde gerçekleşmiştir. (Çiçek : 2007; Safi : 2005)

Rejimi tehdit etmeyecek, onun bıraktığı boşlukları dolduracak, hatta ona ahlaki bir alt yapı önerecek; dinin ise meşruiyet kaynağı değil, bir yardımcı unsur, manevi çöküntüyü engelleyecek bir toplumsal harç gibi görülmesinin temel umdelerini ortaya koyan şahsiyetlerden biri Remzi Oğuz Arık’tır. O, milliyetçi-muhafazakarlığın en önemli isimlerinden biridir. Ona göre Türk milliyetçiliğinin merkezi Anadolu’dur(8), Yeni Türkiye Cumhuriyeti devletidir. Ana tema “manevi çöküntü” olmakla birlikte, din konusundaki temkinli duruşu dönemin muhafazakarlarının genel temayüllerini yansıtmakta ve o da bu hususta bir “orta yol” arayışındadır. (Tüfekçioğlu, Muhafazakarlık : 2003)

Aydınlanma, modernleşme, laikleşme ve liberalleşme karşıtlığını bünyesinde toplayan Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ise tıpkı Le Play’in bütün kötülüklerin anası olarak Fransız Devrimi’ni görmesinde olduğu gibi o da kökten bir Tanzimat ve 1908 devrimi karşıtıdır.

Ona göre din, bilimsel dönüşümün temelidir. Din ile bilim ayrı şeyler değil birbirini tamamlayan unsurlardır. Yerli kültür evrensel değerler tarafından yozlaştırılmaktadır. Katışıksız-ideal cemaat arayışı onu kültürü ihya etme arzusuyla kirlenmemiş olarak addettiği “Tasavvuf”a götürmüştür. Dile yabancı kelimelerin eklenip kirletilmesine karşı olduğundan dil devrimine mesafeli yaklaşmıştır.
O, Türk-İslam sentezine önemli katkılar sağlamakla birlikte, 1930’lu yılların Alman ırkçılığından etkilenmiş, bir yandan koyu katolik görüşleriyle bilinen Le Play’in muhafazakar düşüncelerinin sosyolojik açılımlarını Türkiye’ye taşımışken, diğer yandan Sombart ve diğer Alman Kürsü Sosyalistlerinin söylemlerini kendi milliyetçi sosyalist ideolojisinin merkezine yerleştirmiştir. (Kansu, Muhafazakarlık : 2003; Safi : 2005)

Milli kültürün harcını müslümanlıkta gören Yahya Kemal ise Osmanlı tarih ve kültürüyle Cumhuriyet arasında köprüler kurma çabasındadır. Malazgirt Savaşını İstanbul’un fethiyle; Milli mücadeleyi Fransız İhtilaliyle örtüştürme çabası ve “yabancı fikirlerin ortasında kendi olma çabası” onun başat tezlerindendir. Tabii bütün muhafazakarlarda olduğu gibi bu “kendi olma çabası” “tarihin yeniden üretilmesi”yle kazandırılmaya çalışılan bir milli kimlik arayışıyla atbaşı gider. Ziya Göaklp’in sosyolojist milliyetçiliği ve Kemalist ulusçuluğun karşısına bu “kendiliklerimizi savunma” anlayışını koymuştur. Ona göre milli oluş gelenekte bulunan “hakikatin üstünlüğü”nü kavramakla mümkündür. (Demirel, Modernleşme ve Batıcılık : 2007)

Doğu-Batı-Memleket realitesi üçlemesiyle bir sentez arayışındaki A. Hamdi Tanpınar ise “asıl miras ne mazi ne de Garpta, önümüzde yumak gibi duran hayatımızda” demektedir. Mazi, kültürel ve sanatsal ögeleriyle korunması gereken estetiktir. Bergsoncu “devam/süreklilik” düşüncesi onda da kendini kültür, sanat ve din ögelerinin değişse de devamlılığı esası üzerine kuruludur. Tanzimat’tan sonra bu “devam” ve “bütünlük” kaybolmuştur. Geçmişimizi değiştiremeyeceğimize göre geçmiş ile ilişkimizi değiştirmemiz gereklidir. Saatleri Ayarlama Ensitüsü’nde tam da bu konuya değinir. Saat “halk”, Enstitü “devlet”tir. Toplum mühendisliği ve topluma yukarıdan müdahaleyi o da eleştirir. (Apaydın : 2006)

Necip Fazıl ise hal, mazi ve istikbale ait düşüncelerinde diğer muhafazakarlarla hemfikirdir. Ona göre Batılılaşma serencamında dini, ahlaki ve tarihi değerler arasındaki insicam ve denge yitirilmiştir. Çöken maddi Batı medeniyeti karşısına maneviyatı koyma önerisiyle bu düşünceye yeni bir şey katmaz; bu maneviyat da Sünni mistisizmi ve Tasavvuf’la tamamlanır.

Necip Fazıl bu nedenle İstanbul ve Anadolu merkezli olmayan evrensel/ümmetçi İslami görüşlere şiddetle karşı çıkmış, Mehmet Şevket Eygi ile birlikte “Milli ve muhafazakar” bir din algısının sözcülüğünü yapmıştır. Onun muhafazakarlar arasındaki özgünlüğü “Şanlı Tarih” anlayışında ortaya çıkar. “Ulu Hakan Abdülhamid Han”, “Vahidüddin Han”, “Sahte Kahramanlar”, “Namık Kemal”, “Tarih Boyunca Büyük Mazlumlar”, “Son Devrin Din Mazlumları” gibi eserleri bu tarih yazımının örneklerini oluşturur. Üretilmiş resmi tarih algısının karşısına maziyle köprü kurma anlamında yine üretilmiş bir tarih yazımıdır bu. Muhafazakarlardaki “Nostaljik tarih” algısıyla örtüşen bu tutum, İslam’ın burada düştüğünü ve yine buradan ayağa kalkacağına inanan bir milliyetçi-muhafazakarlıktır.

Görüşlerini Hareket dergisi’nde(9) ortaya koyan Nurettin Topçu ise 1930’lu yıllarda Fransa’da aynı çevreyi paylaştığı Hıristiyan mistik düşünürlerin Avrupa Sanayi uygarlığına yönelttiği eleştirileri Türkiye şartlarına uyarlamıştır. Ona göre gelenek gerçek değil, tahayyül edilmiş ideal bir ütopyadır. “Ruhçu Anadolu Sosyalizmi”, “Anadolu toplumculuğu”, “İslam ruhçuluğu”, “İslam Sosyalizmi” onun görüşlerini özetleyen kavramsallaştırmalardır. Anadolu ideal ölçüleriyle kurulamayacak kadar bozulmuştur ama hiç değilse ideal geçmişinden yola çıkarak biraz olsun kendine benzetme çabası güdülmelidir.

Topçu’ya göre din İslam’dır, yurt Anadolu toprağıdır, soy Oğuzlara dayalı Türk soyu, dil Türkçe, ekonomik düzen toplumculuk ve devlet merkeziyetçidir. Onun görüşlerinde devlet herşeyden fazla yer tutar. Zira kaybolan ahlakı oluşturacak, cemiyeti yükseltecek olan yegane dayanak “Büyük Devlet İradesi”dir. Bu anlamda diğerlerinde olduğu gibi ebed-müddet güçlü devlet olgusu onun görüşlerinde de başat bir yer tutar.
“Kalp Hareketi” ve “Millet mistiği” tanımlamaları batı kaynaklı tezler olmakla birlikte milliyetçiliğinin ve milli tarih anlayışının temellerini oluşturur. Ona göre Anadolu Türkünün Malazgirt’ten bu yana oluşmuş bir milliyetçiliği vardır. İşte Kalp Hareketi bu ruhçu milliyetçiliğin bin yıl içinde sürdürdüğü hareketin adıdır. Bu yeniden üretilmelidir. Millet mistikleri ise muhafazakar ütopyanın kurucularıdırlar. Bunların kuracağı (Anadolu) ütopya “Otoriter Yönetim”, “Ruhçu Sosyalizm” ve “Milli İktisat” anlayışlarına dayanmalıdır. (Apaydın : 2006; Safi : 2005; Gül : 2006)

“Kültür Değişmeleri”ni temel tezi haline getiren ve 1980’lere kadar Türk sağının en etkili isimlerinden biri olarak kabul edilen Mümtaz Turhan’a göre Batı’nın özü bilinmemektedir. “Batılılaşma yolculuğumuz sathi, yüzeysel, şekilci ve taklitçidir.” Adeta bir Garpçılık mutaassıplığı söz konusudur. Hakiki Garplılaşmanın “bize özgü nitelikleri” alınmalıdır ama herşeyden önce batılılaşma önce “millet olma” ve “milli kültür”dür. Ekonomik kalkınma da buna bağlı olarak oluşacaktır.

Batının özü ilim, teknik, hukuk ve hürriyettir. Bu medeniyetin bu asli unsurları benimsenmelidir. Sonuçları sebep zannetmek başarısızlığın asıl unsurlarıdırlar. O, hem pozitivist bilim anlayışıyla toplumsal ve siyasal sorunların çözüleceğine olan inancı hem de ortaya koyduğu “Turhan Projeleri” ile klasik muhafazakarlardan ayrı bir tutum sergilemiştir. Ama o da sosyoloji ve sosyal psikolojinin verilerine dayanarak inkılaplara karşı çıkmıştır. Ona göre Atatürk devrimleri aydınlarla halk arasındaki uçurumu derinleştirmiştir. İnkılaplara yönelik eleştirileri üç madde üzerine kuruludur:

– Kültürel ve sosyolojik değişmeler elbise değiştirmek kadar kolay değildir
– Kültür değişimlerinde zemin hazırlanmalı, sebep sonuç ilişkileri iyi tespit edilmelidir.
– Bazı toplumların hiç değişmediği, özel gayretle değişmesi gerektiği tezi yanlış çıkmıştır.

Turhan’a göre halkın tepkisi inkılaplara değil, inkılaplar vesilesiyle yapılagelen anlamsız baskılaradır. O, 1960’lardaki siyasi dönüşümlerin de etkisiyle parlementer demokrasiye karşı çıkmış ve “Milli iradeci”, “anti-komünist” ve “Muhafazakar” bir demokrasiyi önermiştir.
Muhafazakarlık açısından eleştirilegeldiği noktalar ise, pozitivist bilim anlayışı, sosyal mühendislik eğilimleri, devlet-toplum ilişkilerini mekanik olarak algılaması gelmektedir. (Safi : 2005)

Türkiye siyasetine damga vuran eğilimi Liberal-muhafazakarlık olarak tanımlarsak, bu geleneğin başat isimlerinden biri, hatta en önemlisi Ali Fuat Başgil’dir. Hatta kültürel muhafazakarlığın siyaset sahnesine yansımaya başladığı günlerden itibaren bu siyasete yön veren temel tezlerin (laiklik gibi) oluşturucularının başında Başgil gelmektedir. Onun “demokrasi”, “ılımlı milliyetçilik” ve “laiklik”le ilgili savunuları günümüze kadar geçerliliğini koruyan tonlarda ortaya konmuş, anglo-sakson tarz Türkiye siyasetine ve çevrenin muhalefet diline egemen olmuş, hatta Merkez seçkinlerin tanımlarını da etkilemiştir.

Tek Parti döneminde otoriter ve inkılapçı bir tutumu benimseyen Başgil’in fikirleri çok partili sürece girerken demokrasi ve özgürlükleri savunan bir çehreye bürünmüştür. O, demokrasiyi sadece şekli anlamda bir hükümet etme modeli olarak değil, bir zihniyet, terbiye, iklim ve muhit olarak ele almış, insan tabiatına en uygun sistem olarak görmüş, “ahlaki temele sahip maneviyatçı bir rejim” olarak tanımlamıştır.

Onun ılımlı milliyetçi görüşleri de muhafazakar-maneviyatçı bir tonda olmuş, milleti sadece soy, dil, ülke, tarih, inanç gibi değerlerle değil bunların hepsini kapsayan bir “ruh ve gönül anlaşması” olarak tanımlamıştır. Onun şu sözü meşhurdur: “Samimi bir milliyetçi ister istemez maneviyatçıdır; maneviyatı nefyeden bir milliyetçilik haddizatında kılık değiştirmiş bir menfaatçiliktir.”

Başgil’e göre Tanzimat’tan beri yapılagelenler yaratma değil, taklittir. Türkiye’de inkılapların başarısızlığı cumhuriyet elitinin Batıyı bilmemeleri ve yanlış anlamalarıdır. Ona (ve pekçok muhafazakara) göre modernite içinde geçmişle geleceği en iyi sentezleyen milletler İngilizler ve Japonlardır.

Başgil, hürriyetleri birey açısından değerlendirmiş ve taassubun olduğu yerde bireyin tekamül edemeyeceğini savunmuştur.
Laiklik konusunun ilk ciddi, sistemli eleştirisi ve kuramlaştırmasını yapanlar arasında Başgil’in önemli bir yeri vardır. Onun anglo-sakson laikliğine ilişkin görüşleri İslamcı-muhafazakar gelenek tarafından statükonun laiklik tanım ve uygulamaları karşısında halen dillendirilegelmektedir. Laikliği determinist anlamda milli bir kader olarak görmek de onun başat tezleri arasındadır. (Başgil : 2007)

Kemalist Seçkinciliğe ve Pratiklerine Yönelik
Genel Eleştirilerin Özeti

Özellikle 1945 sonrası gelişen ve genellikle liberal eğilimli muhafazakarlarca dile getirilen bu eleştirilerin genel özellikleri şu temalar etrafında toplanmaktadır;

– Kemalist elit, Batı’nın ne olduğu ve ondan nelerin alınacağı konusunda isabetli tespitler yapamamışlardır.
– “Batı bir kül’dür ve medeniyetler bir memlekete girerken gümrüklere uğramaz” anlayışını eleştiri.(10)
– Hars-Medeniyet ayrımından yola çıkılarak, Batı’nın iyi tarafları, kötü tarafları tartışmaları yapılmıştır.
– Tepeden inmeci “toplum mühendisliği”ne ilişkin eleştiriler.
– Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık gibi prensiplere ideal kutsiyet atfedilmesinin eleştirilmesi.
– Taklitçilik.
– Sonuçları sebep olarak görme.
– Uygulamaların gelenek düşmanlığına dönüşmesi ve Laikliğin din gibi algılanması.
– Tarihin ve milli ruhun kaynağı olan ulvi duygular zedelendiği için gençlerin -materyalizm, komünizm vb. gibi- gayr-ı milli, beynelmilel cereyanlara kapılması.
– Din ve Vicdan Hürriyetinin ayaklar altına alınması.
– Dil ve Eğitim politikalarını eleştiri.
– Köy enstitülerini eleştiri.
– Fikir Özgürlüğünün engellenmesine yönelik eleştiriler.

BAHADIR KURBANOĞLU / HAKSÖZ DERGİSİ
——————————————-

(1)Konuyla ilgilenenler şu kaynaklara bakabilirler;
Tokay, Medar, Bergson’un Metafizik Anlayışı, Yük. Lis. Tezi, İstanbul Üni, 1988.
Eroğlu, Ayşe, Henri Bergson’da Şuur-Sezgi İlişkisi, Yük. Lis. Tezi, Atatürk Üni, Erzurum 2007. Aydoğdu, Hüseyin, Bergson’un Madde Anlayışı, Yük. Lis. Tezi, Atatürk Üni, Erzurum 2000 ve Öztürk Kadriye, Henri Bergson’da Süre, Gazi Üni, Ankara 2007. Bu tezlere YÖK’ün internet sitesinden ulaşmak mümkün.

(2)1937 yılında Ülken ile birlikte Paris’te ‘Descartes Kongresi’ne katılan Şekip Tunç’a yöneltilen, “Türk modernliğinin muhafazakar siyasal-felsefi dil içerisinde hangi kaynaklar yolu ile temsil edildiği” şeklindeki soruya “Türkiye Bergson’un tarif ettiği yolda kendini kurmaktadır” şeklinde cevap vermiştir.
Bergson’un öne sürdüğü değişim, özgürlük, kendiliğinden yaratıcılık gibi fikirlerin verdiği heyecanı, işgal altındaki İstanbul’da 1920’lerde üniversite öğrencisi olan Fındıkoğlu şöyle dile getirmektedir: “Bergson felsefesi, garip üniformalar giyinmiş ecnebi askerlerin bulunduğu Beyazıt Meydanı’nda yürüyen üniversite öğrencilerinin ruhlarında yakın ve aydınlık bir geleceğin habercisi haline gelmişti.” (Metin Çınar, Dergah Dergisi, Muhafazakarlık 2003 içinde)

(3)Evrime inanmakla birlikte, bunun Darwin’in mekanik-doğal ayıklanma kuramına dayanmayıp yaratıcı olduğunu savunan Bergson, Darwin’in, teorisini keyfi bir adaptasyon modeliyle açıklamaya kalkıştığını öne sürmüştür. Darwin’in söz konusu mekanik modeli yerine, teleolojik (amaçsal) bir evrim anlayışını savunmuş ve bütün bir evrim sürecine yayılmış olan “yaratıcı hamle” ya da “yaşam atılımı”nın varlığından söz etmiştir. Bergson’a göre, yaşam ve evrim en iyi biçimde bir yaratıcı hamle yoluyla açıklanabilir. Yaratıcı hamle, tüm canlı varlıklardaki başlıca içsel öğedir. Bu yaratıcı gelişme yeni türleri ve cinsleri meydana getirir. Yani “yaratıcı hamle”, yaratmadan yaratmaya bir sıçramadır. Bu yaratıcılığın kaynağı Tanrıdır. (Daha geniş bilgi için bkz Bergson’un Metafizik Anlayışı, Tokay : 1988)

(4)Kendiliğindenlik anlayışıyla ilgili, çalışmamızın ilk bölümünde (Muhafazakarlık I, Haksöz dergisi s. 208) değinilerde bulunduğumuz gibi, bu çalışmamızda da muhafazakarların görüşlerini aktardığımız bölümlerde kavrama ilişkin açılımlara yer verilmiştir.

(5)Bergson’un hem muhafazakar düşüne yaptığı etkileri anlayabilmek, hem de onun felsefesini incelemek başta metafiziğinin biricik metodu olan “sezgi” olmak üzere “madde”, “evrim”, “yaşam atılımı”, “içgüdü”, “zeka”, “şuur”, “süre”, “zaman”, “hareket” ve “Tanrı” gibi kavramlar ile “ruh-beden” ve “hafıza-madde” ilişkilerine bakmak gerekir. Konumuz bunları irdelemek olmadığından sadece değinilerek geçilmiştir.

(6)Bu kavramlar Bergsonculuğun temellerini oluşturan “Yaşam Atılımı”, “Açık Ahlak”, “Sıçramalı Tekamül” vb. dir.

(7)Peyami Safa’nın bu eserine yapılan ve dönemine göre ilk ‘İslamcı’ diyebileceğimiz eleştiri Rasim Özdenören’in “İki Dünya” adlı kitabıdır.

(8)1935 yılında Türk Tarih Kurumu asil üyeliğine seçilen Arık, gerek ilk Türk arkeolog olarak Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde yaptığı kazılar, gerekse Anadolu tarihi, folklorü, kültürüne olan ilgisi, Türk Tarih Tezi’nin altını doldurmaya çalışan çabalarla örtüşmüştür. (Hayati Tüfekçioğlu, Remzi Oğuz Arık, Muhafazakarlık 2003 içinde)

(9)Dergiye N. Topçu tarafından verilen bu isim, Sorbonne Üniversitesi’nde kendisinin doktora hocası olan Fransız düşünürü Blondel’in “Hareket Felsefesi”ne atfen oluşturulmuştur.

(10)”Oysa Batı’nın da ‘cevheri’ ve ‘cürufu’ vardır”; “Garp’ı Garplıların anladığı şekilde anlamamışlardır.”; “Hakiki Garplılaşma bize ait olan faydalı şeylerin korunmasıdır. Oysa yapılan sırf bize ait olduğu için birçok iyi şeyin özellikle muhafaza edilmemiş olmasıdır” gibi eleştiriler. (Bkz. Demirel, Muhafazakarlık : 2007)

.

 

… E-kitap okumak için…

 

Soyut Sanat Müslümanın Yitik Malıdır

Afganistan’daki bir medreseyi, Bosna’daki bir camiyi, Hindistan’daki Taj Mahal’i görsel olarak islâmî yapan nedir hiç düşündünüz mü? Anadolu kilimlerini, İran halılarını, Fas’taki gümüş takıları, Endülüs’teki sarayları birleştiren ortak unsur nedir? Müslüman olmayan bir insan bile kolaylıkla“bunlar İslâm sanatıdır” diyebilir. Sanat tarihi konusunda hiç bir bilgisi olmayanlar için de şüpheye yer yoktur. Şüpheye yer yoktur da… bu ne acayip bir bilmecedir! Endonezya’dan Fas’a, Kazakistan’dan Nijerya’ya uzanan milyonlarca kilometrekarelik alanda yaşayan, belki 30 belki 40 farklı lisan konuşan Müslüman sanatkârlar nasıl olmuş da böylesi muazzam bir görsel bütünlüğe sadık kalabilmiştir?

Bakan gözleri pasifleştiren tasvirci sanatın aksine İslâm sanatı okunan bir sanattır. Yani görünmeyeni anlatmak için çizer görüneni. Doğayı taklid etmek değildir maksat. İnsanların aklını uyandırması, kalplerine hitab etmesi sebebiyle İslâm sanatının soyut bir sanat olduğu da aşikârdır. Ama Avrupa kökenli soyut sanattan ayrıdır İslâm sanatı. Meselâ Picasso, Kandinsky, Klee, Rothko gibi ressamlar gibi sembolizme itibar edilmemiştir. 284 sayfalık kitabımıza çok sayıda İslâm sanatı örneği ekledik. Bakmak için değil elbette, görünen sayesinde görünmeyeni akledebilmek, yani İslâm sanatını “okumak” için. Buradan indirebilirsiniz.

İslâm’da Mimar ve Şehir

Cumhuriyet’in ilânından beri yaşadığımız şehirler hızla tektipleşiyor. Betondan yapılmış kareler ve dikdörtgenler kapladı ufkumuzu. Trabzon, Aydın, Malatya… Anadolu’nun her yeri birbirine benzedi. Fakat Türkiye’ye has bir sorun değil bu. Batının “alternatifsiz” demokrasisi ve serbest piyasası mimarları da tektipleştirdi. Farklı düşünemeyen, yerel özellikleri eserlerine yansıtmayan mimarlar kutu gibi binalar dikiyor. Moskova, Tokyo, Paris, Hong Kong da tektipleşiyor ve çirkinleşiyor.

Çare? Binalara değil de mimara, yani insana odaklanmak olabilir; yani eşyayı ve sureti değil İnsan’ı ve sîreti merkeze almak. Zira bu bir norm ya da ekol meselesi değil: İslâmiyet’in ilk asırlarında bir şehir övüleceği vakit binalar değil yetiştirdiği kıymetli insanlar anılırmış. Biz de güzel binalarda ve güzel şehirlerde hayat sürmek için önce güzel mimarlar yetiştirerek başlayabiliriz işe. İnsan gibi yaşamak için mimarî çirkinliklerden ve bunaltıcı tektipleşmeden kurtulabiliriz. Bu ancak Güzel Ahlâk ile Güzel Mimarî arasındaki bağı yeniden tesis etmekle olabilir. Çare Mimar Sinan gibi cami yapmak değil Mimar Sinan gibi insan yetiştirmek. Kitabımızın maksadı ise teşhis ve tedaviye hizmet etmekten ibaret. Buradan indirebilirsiniz.

Kürtlerin Tarihi Üzerine

80 seneden beri Kürtlerin tarihi isyan ve terörle özdeşleşti. Son yıllarda ise ilk defa hemen her kesimden insanın desteklediği bir barış süreci başladı. Bu süreç kendi başına tarihi bir anlama sahip elbette. Yine de büyüyen umutların, atılan adımların sağlam olması ve geleceğe yöne vermesi için yaşananlar ile Kürtlerin tarihi arasında bir köprü kurulması gerek. Dahası Türkiye dışındaki etnik terör tecrübelerinden, sosyal barış projelerinden yararlanmak elzem. Bu sebeple, Kemal Burkay, Hasan Cemal, İsmail Beşikçi, Mustafa Akyol kadar Alain Touraine, Johan Galtung, Paddy Woodworth ve Gandhi’den de istifa ettik bu kitabı hazırlarken. Umuyoruz ki güncel tartışmaları ve gelişmeleri bir kenara koyarak geçmişe kısaca bir göz atmak bugünü daha anlamlı okumamızı sağlayacak. Buradan indirebilirsiniz.

Hükümeti devirmek isteyen birileri mi var?

4 Türk bankası çalışanlarını sömürmek, tüketiciyi kandırmak ve haksız rekabetten dolayı çok ağır cezalar yediler. Hemen ardından Türkiye tarihin en büyük anti-kapitalist ayaklanmasını yaşadık. Göstericiler “Sosyalist Türkiye” ve “yaşasın devrim” sloganları atarak orak-çekiçli pankartlar, Deniz Gezmiş posterleri taşıdılar. Tuhaf olan ise bazı bankaların ve holdinglerin bu ayaklanmaya destek olmasıydı. Anti-kapitalist göstericiler 20 gün boyunca İstanbul’un en lüks otellerinden birinde bedava kaldılar. Tuhaflıklar bununla da bitmedi. CNN, BBC, Reuters ve daha bir çok medya kuruluşu bir kaç sene önce, üstelik yabancı ülkelerde çekilmiş yaralı ve ölülerin  fotoğraflarını “Türkiye” diyerek servis etti. Tayyip Erdoğan’a destek için toplanan AKP’lilerin fotoğrafı CNN tarafından kazayla(?) “Ayaklanmış Protestocular” olarak yayınlandı.

Dünyada da tuhaf şeyler oldu:

• Türkiye ile neredeyse aynı anda Brezilya’da bir halk(?) ayaklanması başladı.
• Georges Soros’a ait ekonomi gazeteleri Çin ekonomisi hakkında aşırı kötümser haberler yaydılar.

“Kazalar” bu kadar çoğalınca insanlar ister istemez bazı şeyleri sorguluyor:

• Türk bankaları neden sermaye düşmanı, anti-kapitalist bir ayaklanmaya destek oldu?
• Acaba 2008 krizinden sonra kan kaybeden ABD ve Avrupa kaçan sermayeyi geri  çekmeye mi çalışıyor?
• Brezilya, Çin ve Türkiye Avrupa ve ABD’deki yatırımları çekmenin cezasını mı ödüyor?

Elinizdeki kitap bu sorulara ve darbe iddialarına cevap arıyor. Buradan indirebilirsiniz.

Çapulcular” ne istiyor?

Genel seçimler yaklaşırken başladı Taksim Gezi Parkı olayları. İnsanlar öldü, yaralananlar, tutuklananlar oldu. Taksim’deki sanat galerileri bile yağmalandı. Maddî zarar büyük: Yakılan otobüsler, özel araçlar, iş yerleri. Ancak hâlâ isyancıların ne istediğini bilmiyoruz. Taksim Dayanışma Grubu’ndan çelişkili açıklamalar geliyor. Polisi ya da göstericileri suçlamadan önce şunu bilmek gerekiyor: “Çapulcular” ne istiyor? Daha fazla demokrasi? Sosyalizm? Devrim? Darbe? Elinizdeki e-kitap bu sorulara cevap arıyor. Buradan indirebilirsiniz.

 Alevilik, Ortak Acılardan Bir Kimlik

Aleviler ızdıraplarda, geçmişin acılarında buluşuyorlar. Dersim, Madımak… Bu isimler anıldığında kırmızı bir düğmeye basılmış gibi bütün farklı Alevilik-LER birleşiyor ve bir tepki geliyor. Hızlı, öngörülebilir ve manipülasyona açık bir tepki bu. Ortada geç-ME-miş bir geçmiş var. Kıymetli yazarımız Cemile Bayraktar’ın dediği gibi “yüzleşilmediği müddetçe de geçmeyecek bu geçmiş” , çıkarılmayı bekleyen bir diken gibi acı vermeye devam edecek.

Diğer yandan çok sayıda Alevi kendi atalarına, dedelerine, manevî önderlerine en büyük acıları reva görmüş olanlara büyük bir sadakat ile bağlılar. Yani Kemalistlere ve CHP’ye. Yakın tarihi sorgulamak şöyle dursun ibadethanelerini Atatürk resimleriyle donatıyorlar. Ortak acıların ve siyasî tercihlerin dışında Alevileri birleştirecek bir inanç, bir kültür yok mu? Acaba Aleviler Stockholm sendromundan kurtulabilecekler mi? Elinizdeki kitap bunları sorguluyor. Buradan indirebilirsiniz.

Tiryandafilya, Güneşe “ya doğ, ya da ben doğacağım” diyen güzel!

“… Senden önceki hiçbir kadın tarafımdan böyle sigaya çekilmedi Tiryandafilya. Sen benim tüm aşklarımın  raporusun, tüm aşklarımın hülasası, ana fikrisin Tiryandafilya. Senden öncekiler ya masadan kaçtı ya da onları masadan ben kovdum. Şimdi benim tüm bu kaybolan yıllarımın hesabını vermek de sana kaldı. Sevdiğin başka bir erkek olmasına rağmen bu yola girmen için de seni zerre kadar zorlamadım, bunu da biliyorsun Tiryandafilya. Duvarımın arkasına dolanman için sana elimden gelen tüm kolaylığı gösterdim. Bu asla senin marifetin, el çabukluğun, kahredici, tahrik edici, tahkir ve de tezyif edici dişiliğinle olmadı. Senden önce gidip, tüm kapıların kilidini senin için açan irade bendim. Orada beni çırılçıplak gördüysen benim sayemdedir. Şimdi dürüstçe oynayalım o zaman. Ama unutma Tiryandafilya; ihanet ilgi çekse de hain sevilmez…”

Efraim K‘nın kitabını buradan indirebilirsiniz.

 

Kitap tanıtan kitap 5

İmkânsız bir buluşma düşleyin: Nietzsche, Montaigne, Chomsky ile Fârâbî ve Muhyiddin İbn Arabî Hazretleri bir arada. Ama yalnız değiller, hemen yanı başlarına John Berger, Cahit Zarifoğlu, André Gorz , Oğuz Atay, İsmet Özel, Amin Maalouf, Gilbert Achcar, Nevzat Tarhan, Randy Pausch ve daha bir çok aşina olduğumuz yazar, şair, düşünür gelip oturmuş. Bu imkânsız buluşmayı Derin Düşünce sitesinin yazarlarına borçluyuz. Sadık dostlarımız Alper Gürkan, Mustafacan Özdemir, Mehmet Alaca, Mehmet Salih Demir ve en az “eskiler” kadar çalışıp didinen genç yetenekler: Essenza, Esma Serra İlhan, Gülsüm Kavuncu Eryilmaz, Abdülkadir Hacıaraboğlu, Azat Özgür. Kitap tanıtan kitapların beşincisini ilginize sunuyoruz, kitapların dünyasına açılan 23 pencereden bakmak için. Buradan indirebilirsiniz.

 Hamza Yusuf ile İslâm’ı anlamak

Elinizdeki bu kitap Ekrem Senai tarafından yapılan iki tercümeyi içeriyor:

• Zaytuna Institute’den Hamza Yusuf Hanson’ın 2010 yılı Mayıs’ında Oxford üniversitesinde yaptığı İslâm’da reformkonulu konferans,
• Yine  Hamza Yusuf Hanson’ın Dr.Murata ve Prof.Chittick’in İslam’ın vizyonu isimli eseri üzerine yaptığı konuşma (Bahsedilen kitap, Türkçe’ye de çevrilmiştir.)

Hamza Yusuf Hanson 1960 yılında Amerika’nın Washington Eyaletinde dünyaya geldi; Kuzey California’da büyüdü. 1977 yılında müslüman olduktan sonra on yıl boyunca İslâm coğrafyasında Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Kuzey ve Batı Afrika gibi bölgeleri gezdi. Farklı ülkelerde iyi büyük alimlerden icazet aldı. Hamza Yusuf bu seyahatten sonra ülkesine dönerek Dinler Tarihi ve Sağlık Hizmetleri alanlarında diploma aldı. Dünyanın dört bir tarafında İslâm hakkında konferanslar veren Zaytuna Enstitüsü’nü kurdu. Batıya İslâm’ı sunan, İslâmî ilimlerin ve geleneksel metodlarla eğitimin yeniden canlanmasını amaçlayan Enstitü, dünya çapında üne sahiptir. Shaykh Hamza Yusuf, Fas’ın en prestijli ve en eski Üniversitelerinden birisi olan Karaouine’de ders veren ilk Amerikalı öğretim görevlisi olmuştur. Bunların yanısıra, klasik haline gelmiş geleneksel bazı Arapça metinleri ve şiirleri modern ingilizceye tercüme etmiştir. Halen eşi ve beş çocuğuyla birlikte Kuzey California’da yaşamakta. Buradan indirebilirsiniz.

Organik dinimi geri istiyorum 

Bilim ve teknoloji alanında buluşumuz pek yok ama gün geçmiyor ki din konusunda yeni bir icat çıkmasın. Televizyon karşısında merakla “acaba bugün neler caiz ilan edilecek, neler haram edilecek?” diye merakla bekliyoruz. Bektaşi’ye sormuşlar: “İslam’ın şartı kaçtır?” diye, “Birdir!” demiş. “Hac ve zekatı siz kaldırdınız, oruçla namazı biz kaldırdık, geriye kelime-i şahadet kaldı”. Ben kelime-i şahadetten de emin değilim, her an bir profesör çıkıp “böyle bir şey yoktur, imanın şehadeti mi olur?” diye ortaya çıkabilir. […] İlahiyat profesörlerinin bir büyük zararı da bu oldu. Din’in siyaset gibi, futbol gibi, tartışılacak, insanın bilgisinin olmasa da fikrinin olabileceği bir alan olduğu tevehhümü oluşturdular. Her şeyin kutsallığını bozdular. Artık bacak bacak üstüne atıp çiğ ağzımızla Allah, peygamber ne demek istemiş “muhakeme” yapıyoruz hiç ar duymadan, hepimiz birer küçük şeyhülislam, birer fetva emini… hangi hadis uydurma, hangisi sahih şıp diye gözünden anlayıp ayetleri engin din bilgimizle şerh ediyoruz. Şu muhakemelerin bolluğundan da dini yaşamaya bir türlü sıra gelmiyor. Halbuki bir güzel insanın dediği gibi: “Din öğrenmekle yaşanmaz, yaşandıkça öğrenilir”.

Elinizdeki bu kitap Ekrem Senai’nin kaleme aldığı yazılardan ve tercüme ettiği makalelerden oluşuyor: Hamza Yusuf, Noah Feldman, Charles Townes, Marc Levine ve Karen Armstrong ile İslâm, Hayat ve Bilim üzerine… Buradan indirebilirsiniz.

Banka Ordudan Tehlikelidir!

(Son güncelleme: İkinci sürüm, 27 Ekim 2013)

Bankacılarına söz geçiremeyen batı ülkeleri tıpkı 1980′lerde ordusuna söz geçiremeyen Türkiye’nin durumuna düştüler. Zira bize yansıtılanın aksine, 2008’de Amerikan emlâk sektöründen başlayan kriz öngörülemez bir felaket değildi. Yapılan düpedüz bir piyasa darbesi idi aslında. Tasarlanmış, planlanmış, yürürlüğe konmuş bir operasyon. Bu operasyonu yöneten insanlar daha 1980’lerde Batı adaletinin üzerine çıkmışlardı. Krizi frenleyecek yasal engelleri bir bir kaldırdılar, krizin küreselleşmesini sağlayacak mekanizmaları yine onlar kurdular. Elinizdeki 60 sayfalık bu e-kitap Batı’da demokrasinin gerileme sürecini sorguluyor: Demokrasinin zayıf noktaları nelerdir? Bankalar nasıl oldu da halkın iradesini ayaklar altına alabildiler? “Hukuk devleti” diyerek örnek aldığımız demokratik ülkeler neden bu Piyasa Darbesi‘ne engel olamadılar? Askerî darbelerden yakasını kurtaran Türkiye’de hükümet Piyasa Darbesi ile devrilebilir mi?  Buradan indirebilirsiniz.