Küreselleşme Korkusu 2

Birinci Bölüm

Eleştiriler:

Küreselleşme karşıtlığının temel argümanından yola çıkarak olarak; küreselleşmeyi temelde batının dünya üzerine sistemli olarak yayılma arzusu olarak tanımlamak tarihsel gerçekliğe çok daha uygun düşecektir.  Bunu genişletmek gerekirse, aslında batının kendini gerçekleyen alt yapısı olan kapitalizm ve bunun çerçevesinde oluşturduğu üst yapısı rasyonalizm, hukuk sistemi, demokrasi, insan hakları ile bir  kaç büyük devletin yayılmacı şekilde genişlemesi değil de, alt yapının temelini oluşturan sermayenin ana hedefi olan kar maksimizasyonunu sağlamak amacıyla dünya pazarına amansız bir yüklenişi olarak görmek mümkündür.5

 Kısaca bahsetmek gerekirse, batının dünya üzerine üç ana başlık altında yayıldığını görebiliriz. Bunlardan ilki kabaca 1490’lar da başlamıştır. Merkantalizmle bir yarış halini almış ve batının kendisinden olmayan kültürleri yok etme alışkanlığının başlangıcı olarak; beyaz adamın, sömürgecilik ile son bulmuştur.

 Fransız devrimiyle varlığını iyice hissettiren burjuva sınıfının gücü ve büyüme hızı, sanayi devrimi ile artık teknik anlamda desteklenecektir. Batının bu dengesiz üretim olanaklarını Pazar işgali ile sonlandırması kaçınılmazdır.  İkinci dalga hareketi bu aşamayı emperyalizm ile sonlandırmıştır. Tıpkı küreselleşmenin bu günkü dünyanın “diğerlerine” sözde faydası gibi, o dönemde de emperyalizm çok da negatif bir olgu olarak görülmemekte ve belki de bir çokları için yararlı olacağından söz edilmekte idi.

 Bugün hala yaşamakta olduğumuz batının bu yayılma hareketinin üçüncü aşaması net bir tarihe işaret etmemekle beraber  esnek üretim sistemlerinin gelişip iyice yaygınlaşmasıyla çok uluslu şirketlerin kurulması ve büyümesi, iletişim devriminin başlaması, internet, kıtalar arası uydular vb. gibi teknolojilerle bilgi akışı hızının artışı ve son olarak da 1990 sonrasında soğuk savaşın bitmesi ve doğu bloğunun çökmesi ile bölünmüş dünya ekonomisinin ideolojik ve ekonomik sınırlarının ortadan kalkması biçiminde tanımlanabilir.

 Batı sermayesinin neredeyse tüm dünyada dolaşabilme serbestisi kazanmasıyla sürerek, bugün küreselleşme adını verdiğimiz olguya taşınmıştır.

Aynı şekilde bu süreç uluslararası ilişkiler alanında da önemli değişikliklere vesile olmuş, refah ve yaşam standardı bazlı bir takım vaatler ile yönetim alanını da son derece derinden etkilemiştir.

Küreselleşmenin siyasası:

Günümüz yaşamında küreselleşme olgusu “Pan-Amerikana” yaklaşımı ile genel anlamda birincil vurgularını ekonomi temelli yapmış olsa da bu sürecin politik alanı etkilemesi kaçınılmazdır. Ekonominin etimolojik anlamına baktığımızda bu etkileşim açıkça görülmektedir. Temel olarak sonsuz insan ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için, kısıtlı dünya kaynaklarının yönetimi olarak tanımlayabileceğimiz ekonomi, bu kaynakların kimler tarafından nasıl yönetilip, kimlere ne şekilde dağıtılacağının mücadelesi anlamına referans veren politikayla kesiştiği noktada kesin ve ayrılmaz bir bütünü oluştururlar. Dolayısıyla ortaya çıkan bütünün, bu kavramlar ikilemesinin uyumu içinde olduğu ve bunların bir şekilde birbirlerini kendilerine dönüştürdüğü kaçınılmaz bir gerçekliktir. Yani esas mesele; önce kimin yönettiğini bulup, kimlere ve nasıl dağıtmak istediğini analiz etmektedir.

 Bunun etkileşimin ötesinde, bir dişlinin çarkları gibi iç içe geçmiş olan ekonomi ve politika, devamlı surette çıktılarını sosyal dinamikler üzerine üretmekte ve sosyal alanın bu mekanizmaya yaptığı geri dönüşler küreselleşmenin gelişimine pozitif yönde katkıda bulunmaktadır. Yani aslında küreselleşme de her sistem gibi, ilkin kendini gerçekleştirdikten sonra, bekasını garanti altına almak için varlığını destekleyecek olan kendi sosyalliğini, kendi dinamiklerini ve en nihayetinde kendi insanını yaratmaktadır.

 Küreselleşmenin günümüz siyasal yaşamını ne yönde ve nasıl etkilediğini, bunun sonuçlarını analize başlamadan önce bu noktada bir parantez açıp, politik karar alma süreçlerinin nasıl işlediğini anlamak bu tezimizi detaylandırabilmek için son derece önemlidir. Bu sayede, küreselleşme adına pozitif ya da negatif olabilecek kararların karar alma aşamasına gelene kadar, sisteme hangi anda dahil olduğunu bu sistemden üretilmiş çıktıların, devam eden sürece artı adımı nasıl attırdığını görebiliriz.

 6

 Şekilde gördüğümüz gibi süreç, politik karar alma aşamasına daha önceden alınmış çıktıların sisteme gönderdiği geri beslemenin ışığında, temel olarak iki fonksiyondan geçerek gelmektedir. Ayrıca açık mavi kabuğun ötesindeki dış dünyadan sistemin içine devamlı surette bir bilgi akışı, bir çıkar ifadesi gerçekleşmekte, bu durum alınan kararları da işin içine dahil ettiğimizde bir etkileşim meydana getirmektedir. Küreselleşme açısından baktığımızda özerk alanın arkasına gizlenmiş yönetilen ya da egemenliğe saygı prensibi kılıfındaki yöneten bakımından bakarsak, sistemin iki tarafta da aynı şekilde işlediğini görürüz.

Sistemin işleyişini analiz etmeden önce, sistemin parçalarını tanıyalım. Öncelikle sistem, öte tarafında bulunan dış dünyadan ve daha önce üretmiş olduğu çıktılardan bir takım geri beslemeler alarak, bunları veriler halinde sürece yeniden dahil eder ve bu veriler sistemin fonksiyonlarında bir elekten geçirilirmişçesine karar alma sürecine kadar rafine edilir. Daha sonra bu üretilmiş olan karar çeşitli şekillerde toplumdaki gruplar arasında paylaştırılır ve yeni geri beslemelerle bir sonraki karar aşamasına tekrar dahil olur.

Sistemin iki temel fonksiyonundan biri olan “Sistem Fonksiyonu” üç ana parçadan oluşmaktadır. Sosyalleşme bireyin ailesinden başlar. Burada birey, ailesinin temel değer ve prensiplerini paylaşır, sonrasında DEVLET bireyi kanatlarının altına alarak, kendi sistemini gerçekleştirecek bireyleri yaratma prensibinden hareketle, bireyin ait olduğu topluma dair temel bilgileri, değerleri, hak ve ödevleri, bakış açılarını tanıtır ve bunları kavramasını sağlayarak, bekasını garanti altına alacak insan tipini yetiştirmeye çalısır.

 Ordu bu sürecin kurumsal olan son halkasıdir.  Devlet bu aşamada bireye yanlızca askeri bir eğitim vermekle kalmaz aynı zamanda bir ocak gibi iş öğreterek meslek sahibi yapar, paylaşmayı, dayanışmayı, birlik ve beraberliği öğretir.  Ordu ile bu süreç bitmiş gibi görünse de aslında bireyin hayatının sonuna kadar devam eder.  Çeşitli semboller, kutlama ve anma günleri gibi vesileler ile çocukluk yaşlardan beri yerleşmiş olan değer ve yargılar pekiştirilir ve hassas noktalarda tekrar diriltilir.

 Tercihler ise sosyalleşmenin temel getirisi olan ve bireyin politik yaşama hangi noktada, nasıl, ne ölçüde, hangi kurumlar vasıtası ile katılacağının belirlendiği bir alandır.  Burada birey, oluşturmuş olduğu değer yargıları ile bir siyasal parti üyeliğini tercih ederek aktif politikaya katılabilir, bir dernek vasıtası ile (örneğin şehit yakınları gibi) politik alana hassasiyetlerini yansıtmak sureti ile katılımda bulunabilir ya da yalnızca seçimlerde oy kullanarak politik alana bireysel katılımını gerçekleştirebilir.

 Bilgilenme, kişinin tercihleri doğrultusunda politik süreçle ilgili haberleri edinebilmesi, bu aşamada edineceği bilgiler için kendi kaynakları seçmesi anlamına gelir. Birey kendi açılımı için çesitli kaynaklardan teorileri öğrenerek, farklı kaynaklardan bilgileri derleyebilir, yalnızca televizyondan politika haberlerini takip edebilir ya da sadece arkadaş sohbetlerinde duydukları ile bu alanda var olabilir.

 Politik karar almanın ikinci önemli fonksiyonu olan süreç fonksiyonunda, politik karar almanın temel nedeni olan çıkarlar, öncelikle bireysel olarak ifade edilir ve daha sonra birey bu çıkarında yalnız olmadığını anlayarak, kendi gibi düşünenler ile ifadesini güçlendirir. Daha sonra bu çıkar ifadesi belli bir grubun ana hedefi haline gelerek, buna ulaşmak için uygulanacak yollar belirlenir ve karar alma kaynaklarına ulaştırılır. (Bir Ticaret Odasının, Başbakanlığa yazı yazması ya da bir ögrenci grubunun protestosu gibi.)

Tüm bu veriler, burada ismini zikretmediğimiz baskı grupları, lobiler, sanayi örgütleri vb. aracılığı ile karar alma mekanizmasına ulaşır ve sistemin yönetimini elinde bulunduranlar bunun ışığında politikayı üretir ve düzenler ve kendi destekçilerine öncelik hakkı tanımak sureti ile bunu pay ederler.

 Süreci somut bir örnekle analiz edersek; sistemin yöneten tarafının bir bireyi, örneğin bir sermaye sahibi, üretimine yeni pazarlar bulabilmek amacıyla öncelikle bir çıkar ifadesinde bulunur. Bu ifadeyi diğer sermaye sahiplerinin de aynı pazara ihtiyaç duyması ile  toplar ve bu sermaye sahipleri örneğin, bir ticaret örgütü ile bunu gruplaştırır. Gruplaşan bu çıkar ifadesi kendi politikasını belirler ve bunu belki de iktidara getirmiş olgu hükümete iletir. Karar alma mekanizması iktidarını devam ettirebilmek için bunu düzenler ve siyasa çıktısı haline getirir. Bu çıktı, geri beslemeler aracılığı ile siyasal sürece tekrar girer ve bu defa sistem fonksiyonlarını harekete geçirir. Sermaye grubunun ürettirmiş olduğu bu politika ile maaşı artan baba örneğinde olduğu gibi, aile çocuğuna bunun güzel bir şey olduğunu bu sayede refah içinde yasayabildiklerini aktarır. İlerleyen yaşlarında çocuk, okulda bu siyasaya uygun eğitimi alarak yaşamına devam eder ve siyasal alana katılımını bu politikayı devam ettiren bir partide ya da bir dernekte gerçekleştirir. İzlediği televizyon kanalları, okuduğu gazete bu eksende devam eder ve ikinci karar alımı için bu anlamda çıkarlarını ifade eder.

 Yöneten tarafın üretmiş olduğu bu çıktı, yönetilen tarafına eklemlenerek yoluna burada devam eder. Yalnız, yönetilen tarafındaki aşamayı, yöneten tarafındakinden ayıran bu verinin siyasal sürece iki farklı aşamada katılabilecek olmasıdır.  Bunlardan ilki direk hükümet bazında, diğeri ise aynı yöneten tarafında olduğu gibi çıkar ifadesi aşamasında sürece katılabilmesidir.

 Birinci aşamayı örneklendirecek olursak; hükümet, konumu gereği iyi ilişkiler içinde bulunması gereken yönetenin istediği yönde bir karar alarak sistem fonksiyonunu buna göre şekillendirebilir.  Eğitim müfredatını bu yönde değiştirebilir, medyayı buna yönlendirebilir ve toplumu bu şekilde yönlendirerek, sistemin hep bu eksende çıktılar üretmesini sağlamak suretiyle kendi iktidarının devamlılığını sağlayabilir.

 İkinci aşamada ise, yöneten taraftaki bir sermayedarın çıkarı ile yönetilen taraftaki bir sermayedarın kesiştiği noktada, yönetilen sisteme bir çıkar ifadesi olabilir.  Aynı ilkinde olduğu gibi sisteme bir çıkar ifadesi sunularak, karar alma mekanizmasının bunu gerçekleştirmesi sağlanabilir ve sistem bu yönde çıktılar üretmeye devam edebilir.

 Karar alma sürecini inceledigimiz bu örnekte olduğu gibi,  küreselleşme bir anda yönetilen açısından bir siyasa çıktısı haline gelip,  çeşitli kaynaklar ya da bireysel çıkarlar vasıtası ile genel alehinde olsa bile bir artı, bir pozitif değer şeklinde görülebilir ve bu sayede yönetilen tarafında tüm zararları görmezden gelinerek temel politika seçimleri belki de farkında bile olunmadan yöneten tarafın güdümünde seyredebilir.

 Buradan yola çıkarak “devlet” gibi merkeziyetçi eğilimdeki yapılanmalar siyasa çıktılarını merkezin dışındakiler aleyhine sürekli düzenleyerek ve hatta onların desteği ile merkez-çevre ilişkisini sürdürebilir.

Bu da  tek-dünya devleti liberal ütopyasının gerçekleşmesi halinde bile rejimin totaliter hale gelebileceğinin göstergesidir.  

 Küreselleşme Teorisi Neo-Liberaizm:

 Bugün küreselleşme olgusunun hızını iyiden iyiye arttırdığı siyasal alanda, daha önceden de bahsettiğimiz gibi ekonomi siyaset etkileşimi neticesinde gününümüze ait temel uluslararasi ilişkiler paradigmasi olarak neo-liberal bakiş açısını görüyoruz. Şüphesiz ki bu konuda bu yaklaşımın karşısına koyabileceğimiz en önemli bakis açısı Realizm/Neo-Realizm’dir. Bu çalışmada bu iki paradigmanin günümüz siyaset dünyasına temel bakış açısından söz edilecektir.

  70’li yıllarda ortaya çıkan çokuluslu şirketler, uluslararasi örgütler, günümüz dünyasının eşi benzeri görülmemiş bir şekilde entegrasyon sürecinde olduğunu gözler önüne sermektedir. Hatta bu entegrasyon kimi zaman daha önce görülmemiş bir şekilde, Avrupa Birliği örneğinde olduğu gibi “uluslararasından” “uluslarüstü” aşamasına evrimini sürdürmektedir.

 Tüm bu gelişmelerin temelinde yatan  bakış açısı, bugün küreselleşmenin teorisi olarak tanımlayabilecegimiz neo-liberal anlayıştır. Peki bu neo-liberalizm nedir? Temelde neye salık verir?

 İnsan doğasının temelinde kötü, çıkarcı ve çatışmacı olduğunu varsayan realizme daha giriş aşamasında ters düşen liberalizm, insanın sosyal bir varlık olduğunu vurgulayarak, bu sosyalliğin bir gereği/sınucu olarak insanların işbirliğine yatkın bir yapıya sahip olduklarının altını çizer ve yine insanların kurduğu devletlerin de aslında tek hedefinin, kendi karını arttırmak olduğunu ve bu yüzden işbirliği yapsa bile öncelikli referans alacağı noktanın, “rakip devletten daha fazla kazanım elde etmek olduğunu” salık veren realizmin aksine, devlet noktasında da devletlerin aslında diğerlerinin karından ziyade,  kendi kazanımlarının önemli olduğunu, bu nedenle devletler arasında işbirliği yapılacak bir takım nedenlerin her zaman var olduğunu ve bu işbirliğinin de sistemin “kötü” devletlerini bile en nihayetinde içine alabileceği anlayışını benimser. Bu işbirliğini oluşturmak ve güçlendirebilmek için de ticaretin en temel, devletler arası entegrasyon aracı olacağını, çünkü bu sayede birbirlerine olan karşılıklı bağlılıkları artan devletler için savaşın ve çatışmanın daha maliyetli olacağının iddasıdır.

 Liberal bakış açısının bu anlamdaki temel istatistiki dayanağı ise demokratik devletler arasında çatışmaların daha az yaşanmasıdır ve buna göre demokrasinin, dünyanın geri kalanının demokratikleştirilmesinin ve ticari ilişkiler sayesinde eklemlenmesinin ki; bu dünyanın tamamı için refahı ve mutluluğu arttıracaktır.

 Burada liberalizmin önem verdiği noktalardan biri de uluslararası örgütlerin kurulması ve uluslararası sistemdeki etkinliklerinin arttırılmasıdır. Bu aşamada liberalizm, realizm ile tam anlamı ile ters düşer. Realist anlayışa göre politika yapımının amacı yalnızca devletin bekası ve kazanımlarını maksimize etmektedir ve bir devletin örgütlenmeye katılmasının sebebi diğerlerinden daha fazla kazanabilmektir. Öyle olmasa bile sistemdeki kötü devlet iyi devleti kovacaktır, çünkü kötü devlet sistemin açıklarından faydalanıp diğerlerini saf dışı ederek karını maksimize etmeye çabalayacaktir.

 Bu yaklaşım savaşından küreselleşmenin siyasal olguya katkısı konusunda en iyi sonucu çıkarmamızı sağlayacak olan isim Robert Cox’dur. Cox’a göre: Teoriler sonsuz, zamandan, kişilerden ve mekandan bağımsız, değerlerden yoksun ve çarpıcı bir şekilde yalanlardan arınmış olamaz ve teoriler üzerine yansıyan bu değerler, çıkarların doğrudan ifadesidir6. Yani aslında teoriyi, sistemde hegemon olan belirler ve amacına ulaşmak için bunu en güzel, en şirin haliyle budaklandırır.  Yazara göre, ortada bir sistem olabilmesi için en az bir yöneten ve diğer yönetilenlerin bulunmasi gerekir ve bu oluşan sistemde hegemon kendi teorilerini “Oyunun kuralı bu”, “Düzen bu, bundan iyisi olamaz”, “bunu değiştirmeye çalışmayın çünkü bu gerçekten ulaşılabilecek son nokta”(Fukuyama’nın düşünce tarihinin sonu çalışması) gibi, temel vurgularla lanse eder ama, önceden de belirtildiği gibi ana amaç teorisinin dolayısı ile hegemonun varlığını sürdürmek ve mümkün mertebe güçlendirmektir.

 Her teorinin bir ana aracı ve bu aracın dolaylı ya da dolaysız olarak fayda sağlayacağı diğer alanlar vardır. Bu hegemonun elinde tuttuğu bal kavanozundan diğer uyrukların ağzına bir parmak bal çalması gibidir ki; asıl maksat, hegemonun bu kavanoza sonsuza kadar sahip olabilmesidir. Çünkü her ne kadar hegemon, sistemi korumaya calışsa da elindeki kavanozu kapmak isteyenler olacağının farkındadır. Bunun olmaması içinde Hegemon ana aracını ortaya salar.

 Bunu daha somut bir şekilde açıklayacak olursak, küreselleşme olgusunun ana aracı “serbest ticarettir”. Buna göre tüm pazarlar birbirine entegre ve açık olmalı, mal ve hizmetler sınırsız ve özgürce (hegemonun belirlediği ölçüde) dolaşmalı ve çesitli uluslararası örgütler bu dolaşımı garanti altına alacak bir üst mekanizma gibi varlıklarını sürdürmelidir. Bu serbest ticaret ve açık pazar, herkese refah bağlamında bir artış sağlayacak, bu şekilde sistemin devletleri de hem kazanım sahibi oldukları hem de birbirlerine daha bağımlı hale geldikleri için çatışmalardan mümkün mertebe kaçınacaklardır.  Buna ek olarak, bu serbest dolaşım aynı zamanda bir üst yapı entegrasyonu ile desteklenmelidir.  Buna göre hukuk sistemleri birbirine entegre olmalı, uyuşmazlık uluslararası örgütler tarafından çözümlenmelidir.

 Bu örnek günümüz dünyasında “Pan-Amerikana” sisteminin kaba bir modelidir. Hepimizinin yakından tanık olduğu gibi, serbest ticaret bir hegemonun belirlediği bir takım izolasyon ve ambargolar dışında özgürce devam etmeli, sistem entegrasyondan keskin dönüşler yaşanmaması için, mali yapılar aracılığı ile denetimini sürdürmeli ve üst-yapı sürecinin uyumu için demokratikleştirme hamleleri yapılmalıdır.  Bu sayede dünya refahı yükselerek devletler arasındaki işbirliği arttırılmalı ve bu şekilde de çatışmalar önlenmelidir.

 Kendi kazanımının karşısındakinin kazanımıyla ölçüldüğü realist argümana karşı liberalizmin sunduğu serbest ticaret ve kazan-kazan karşı argümanı Birleşik Devletler gibi bir hegemonla test edilemektedir.  Çünkü ticari tüm işbirlikleri bir şekilde dünya üretiminin 1/3’ünü elinde burunduran bir hegemona karşı daha büyük bir kazanımı, bir değeri yaratamamaktadır.

5 Türk Dış Politikasi, Ed: Baskin ORAN, Cilt 1, S: 41

6 Gabriel A. Almond, G. Bingham Powell,Jr, Kaare Strom, Russel J. Dalton, COMPARATIVE POLITICS TODAY, A WORLD VIEV, Eight Edition, S:39

…Bu makale ilginizi çektiyse…

Liberalizmin Kara Kitabı

Liberalizm asırlardır bir çok aşamalardan geçmiş, tarihi olaylarla kendisini imtihan etmiş bir düşünce geleneği. Değişmiş yanları var ama sabitleri de var. Bu sabitlerin içinde liberalizmin tehlikeli yönleri hatta YIKICI UNSURLARI da var. Bunları ortaya çıkarmak için “doğru” soruları sormak ve liberal perspektifte kalarak yanıt aramak gerekiyor… Büyük bir kısmı bu gelenekten olan düşünürlerin fikirlerinden istifade ederek liberalizmin kusurlarını ele alıyoruz bu kara kitapta: Adam Smith, Mandeville, John Stuart Mill, Hayek, Friedman, Röpke, Immanuel Kant, Alexis de Tocqville, John Rawls, Popper, Berlin, Mises, Rothbard ve Türkiye’de Mustafa Akyol, Atilla Yayla, Mustafa Erdoğan…

Liberallere, liberalimsilere ve anti-liberallere duyurulur.

Buradan indirebilirsiniz.

Liberalizmin Ak Kitabı

1930 model bir ulus-devletin, bir “devlet babanın” çocuklarıyız. Son derecede “Millî” bir eğitim gördük, öğrenim değil. Hayatta işimize yarayacak meslekî bilgileri ya da eleştirel bir bakışı öğrenmedik “millî” okullarda. “Varlığımızı Türk varlığına armağan etmek” için eğitildik, eğilip büküldük.

Liberallerin dilinden düşmeyen “Bireysel haklar ve özgürlükler” bizim gibi Kemalist çamaşırhanelerde yıkanmış beyinler için çok yeni. Türkiye’de yaşayan insanların ulus-devlet boyunduruğundan kurtulmasında önemli bir rol oynuyor liberaller. Biz de bu kitapta liberalizmin temel tezleriyle uyumlu, bu fikir akımına doğrudan ya da dolaylı destek veren makaleleri birleştirdik. Buradan indirin.