Milliyetçilik savunulmalı mı?

Sunuş : Okullarda çocuklarını “ne mutlu Türk’üm diyene“ diye bağırtan, camilere bile mahya diye milliyetçi sloganlar yazan bir ülkenin çocuklarıyız. Derin Düşünce sitesi kurulduğundan beri milliyetçilik karşıtı bir çok yazı yayınladık. Milliyetçiliğin insanları şiddete ittiğini, ülkeyi birleştirmek şöyle dursun böldüğünü savunduk. Çoğu kez faşizm ile de paralellik kurduk. Meselâ aşağıdaki yazılarımız:

• Milliyetçiliğin Anatomisi
• Kürtlerden korkuyorum, öyleyse varım!
• Kurtlu hilal
• Türkiye faşist olur mu?
• O Gün Bebek Nasıl Katil Oldu?

 Hatta iki kitabımızda bu konuları işledik:

• Türk milliyetçiliği birleştirir mi yoksa parçalar mı?
• Türkiye bölünür mü?

Ne yazık ki bu konularda gelen “eleştiriler” hakaretin ve tehdidin ötesine geçmemişti. Kendisine ülkücü, alperen, bozkurt vb diyen insanlar ya da Atatürk Milliyetçisi gençler o kadar seviyesiz çıkı¨şlar yaptılar ki sağlıklı bir tartışma ortamı oluşamadı. Genel olarak milliyetçiler sitemizde pek varlık gösteremediler. “Atalarımızın soylu kanından” dem vuran milliyetçiler ise Kürtlerin ya da Ermenilerin neden daha az soylu(?) olabileceği konusuna açıklık getiremediler.

 Neyse. Bugün bir yenilik var. Okuyucumuz ve konuk yazarımız Fatih Akbay daha önce « İzmir faşist midir?» isimli makalesiyle katkıda bulunmuştu sitemize. Bu kez bizim uzun süredir savunduğumuz bir duruşu eleştirmek için kalemi eline almış. Milliyetçiliği eleştirmek için yazdıklarımıza karşılık Fatih Bey fikirlerimizi neredeyse tek tek ele alarak değerlendirmiş. Bu özenli çalışmasından dolayı kendisine teşekkür ediyoruz ve makalesini okurlarımızın değerlendirmesine sunuyoruz. (MY)

Milliyetçilik, Faşizm ve Kavram Karmaşası (Fatih Akbay)

Bazı  olay ve durumlar, fikirler, ideolojiler vardır. Belli bir süre ortalığı  kasıp kavurur veya yakıp dağıtır ve süreç içinde etkisini yitirerek Tarih sahnesine karışır veya bir köşede unutulmaya terk edilir. Faşizm de bunlardan biridir.

Özellikle Birinci Dünya Savaşından sonra, belirgin biçimde İkinci Dünya Savaşı yıllarında, uluslar arası arenada boy gösteren ve Rusya özelinde Komünizm gibi, İtalya ve Almanya özelinde dünyayı kana bulayan Faşizm, zamanla dünya gündeminin ilk sıralarındaki yerini kaybetmiş ve yeni mevzulara bırakmıştır. Ancak ilginçtir, çeşitli dönemeçlerde Türkiye gündeminin ilk sıralarında yer almaya devam etmiştir.
       Pek çok konuda günümüzün demokrasileriyle özdeşleştirilebilecek, belki de daha liberal yönleri bulunan (?) Faşizmin, ortada belirgin bir Komünizm tehlikesi yokken, hele de 21. yy’da savunulabilir yönü yoktur. Bu yazımızda Faşizmi savunacak değiliz elbette. Asıl konumuz, son yıllarda belirgin biçimde artan, Türk Milliyetçiliğini Faşizm ile özdeşleştirme çabaları ile Türkiye’de temelsiz kalan ve hiçbir zaman yerleşemeyen Faşizmin Türkiye’ye ne kadar uzak olduğu hakikatidir.
       Milliyetçilikle doğrudan veya dolaylı ilgisi olan veya uzaktan yakından ilgisi olmayan her olay ve durumu Faşizm’le özdeşleştirme çabalarını ele alacağımız çalışmada yazının uzun ve sıkıcı olmamasına dikkat ederek, imkânlar dâhilinde, kavram karmaşasına da değinmeye çalışacağız. Bu yazıda, genelde Milliyetçiliği, özelde ise Türk Milliyetçiliğini Faşizmle özdeşleştiren görüşleri isim vererek değerlendirmek yerine bakış açılarını ön plana çıkararak genel bir değerlendirme yapmakla yetineceğiz.
 
       ÖNCE İDDİALAR/ELEŞTİRİLER 
       Milliyetçilikle ilgili eleştirilerden biri Milliyetçiliğin bütünleştirici değil parçalayıcı olduğu yönündedir. 
       Oysa bilinen anlamıyla Atatürk Milliyetçiliğinin ve Türk Milliyetçiliğinin bütünleştirici olduğu en kötü ihtimalle olmaya çalıştığı bilinen bir gerçektir. Çünkü Türk milleti ifadesi kültürel bir birlikteliği ifade eder ve ırkçılığı reddeder. Aslında bu söylediklerimiz çok da yeni bir şey değildir. Zaten anti milliyetçi yazar ve düşünürler de Türk milliyetçiliğini eleştirirken bu hakikati göz önüne alırlar ve hayli zorlayıcı biçimde Türk milliyetçiliğini ırkçılığa yaklaştırırlar.
       Türk milliyetçiliğinin dinamiklerini anlayabilmek için öncelikle dönemin şartları göz önüne alınmalıdır. Yedi düvele karşı yürütülen Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı ve yaşamını yitiren 2.5 milyon kişi.. Sonrasında Avrupa’nın savaş meydanlarında elde edemediklerini dikte ettirmeye çalışması ve olağanüstü şartlarda  buna karşı atılan adımlar. En basitinden bir Güneş Dil Teorisi, Kayıp Kıta Mu iddiası ve Sümerlerin Türk olduğu tezleri Avrupa Emperyalizmine karşı atılmış adımlardır. Bunlar ayrı bir tartışma konusudur, ancak muhtemelen Atatürk Tarihî gerçekleri bilmesine rağmen Avrupa emperyalizmine karşı dayanaksız kalmamak için bu çalışmaları yaptırmıştır. Yani Atatürk, Emperyalist zihniyete karşı durabilmek için Anadolu’da Türk kimliğinin Malazgirt öncesine uzandığını ispatlayan/ispata çalışan çalışmalar yaptırmıştır.
       Ancak şu da bir gerçek ki ‘Mimar Sinan’ın Kayıp Kafatası’ olayı gibi adımlar oldukça utanç vericidir. Çünkü Mimar Sinan gibi bir evrensel değerin tüm eserleri bir yana elit yöneticilerce sırf kafatası eksenli olarak değerlendirilmesi veya bu değerlendirmenin son aşamalarından birinin kafatası ölçümü olması utanç vericidir. Fakat bu bile Türkiye’de Faşizmin olduğunu kanıtlamaz. Mesela Birinci Dünya Savaşı’nın iki genel nedeni vardır. Fransız İhtilali’nin getirdiği Milliyetçilik cereyanları ve Ekonomik rekabet yani Sömürgecilik. Bunun dışında onlarca özel neden sayılabilir.
       Birinci Dünya Savaşını yalnızca bir nedene, mesela Almanya ile Fransa arasındaki Alsas Loren sorununa, bağlarsak, eksik ve belki de yanlış bir değerlendirme yapmış oluruz. Aynı şekilde Türkiye’de Faşizmin var olduğunu ispat için birkaç olay/durum, neden yeterli değildir. Çünkü her olay Faşizm değildir. Faşizm kaygısı güdülmeden bazı anti demokratik, çağdışı uygulamalar yapılırsa da bu yaklaşımlar Faşizan yaklaşımlar olarak adlandırılabilir; ancak bundan sonrası somut örneklerle devam etmelidir ki iddiaların gerçeklik payı ortaya çıksın.
       Türkiye’de özellikle İkinci Dünya Savaşı yıllarında bazı olumsuz tutumlar vardır. Özellikle 12 Mart ve 12 Eylül dönemlerinde de Faşizmi çağrıştıran uygulamalar vardır. Ancak bu uygulamaları gerçekleştirenler, halka sürü gözüyle bakan, ‘Ekmek isteyene pasta yediren’, hak isteyene şamarla karşılık veren tepeden inmeci darbeci zihniyetler ile Gladyo’nun Türkiye ayağı olan Ergenekon zihniyetidir ki bugün bu zihniyet yargılanmaktadır.
       Dünün hak hukuk ihlalleri yapan Türkiye’si ile bugünün hataları kabul ve telafi yoluna giren Türkiye’si farklı Türkiye midir acaba? Kesinlikle hayır. O halde asıl mesele Türkiye’yi yöneten zihniyetlerin faaliyetleridir ki bu da üç beş yıllık darbecileri, Devletin Derinliklerinde saf tutan Gladyo uzantılarını Türkiye ile özdeşleştirmeyi gerektirmez. Bu türden yaklaşımlar, 90’lardan önce Komünizmle yönetilen Rusya’yı halen Komünist olarak adlandırmaya, İkinci Dünya Savaşına giden yolda Faşizmle yönetilen İtalya ve Nazizmin boy gösterdiği Almanya’yı nitelik ve niceliği tartışılır Demokratik rejimlerine rağmen halen eski mantıkla adlandırmaya benzer ki bu da tutarlı bir yaklaşım değildir.
       Türkiye’de hemen her faşizan uygulamadan sonra halkın yumruğu belirgin biçimde halk düşmanlarının tepesine inmiştir. Mesela Tek parti Diktatoryasından sonra Menderes’in, devrin şartlarında, halk yanlısı olarak adlandırılabilecek yönetimi gelmiş (Bazı kesimlere göre Amerika’nın kuklası yönetim!)  yine 80 darbesinden sonra süreç içerisinde Turgut Özal boy göstermiştir. Yani Türkiye’de faşizan uygulamaların uygulayıcıları ile anti faşist iktidarların köşe kapmaca oyunu yaşanmıştır her daim! Türkiye’de Faşizmin var olduğunu söylemek, Faşizan yaklaşımlarla mücadele eden kesimleri de Faşist ilan etmek olur ki bu da doğru bir yaklaşım değildir.
       Diğer bir husus Türk Milliyetçiliğinin var olmak için Öteki’ne ihtiyaç duyduğu iddiasıdır. Burada dikkatten kaçan nokta, kendisini ötekileştiren kesimlerdir. Yani Türk Milliyetçiliği, Türkiye sınırları içerisinde yaşayan herkesi bir ve eşit kabul ederken ötede kompleksli hareketlerle kendini ötekileştiren olursa burada suçlu, 70 küsür milyonu bir karede gören zihniyet değildir! Her toplumun örf, adet ve gelenekleri vardır ve dünyanın neresinde olursa olsun aksi tavırlar gösteren kişiler toplumun tepkisiyle karşılaşır. Burada ‘Müslüman mahallesinde salyangoz satmak’ ifadesine değinerek açılımını okuyucuya bırakarak geçiyoruz.
       Ancak şunu da unutmamak gerekir ki, tabi ki kurallar dâhilinde, Şahsi hürriyetler, Dinî, Siyasî haklar engellenemez. Asıl mesele tutarlı ve gerçekçi harekettir ki muhtemelen bu yaklaşım çelişki olarak değerlendirilecektir!.
       Bir şiirde, “Türklerin Tanrı’nın gözdesi olduğu türünden ifadeler ile Bizanslıların Türk’e secde etmesinden bahsediliyor.”  şeklindeki ifadeye gelince; İslâm inancına göre ne Arabın Aceme ne de Acemin Araba üstünlüğü kabul edilebilir. Yalnızca bu ifadenin hakkıyla anlaşılması bile, dünyadaki kanlı ideolojileri, savaşları, hak-hukuk ihlallerini dayanaksız bırakabilir ve karşı tarafın ısrarcı olmaması durumunda yüzde yüz başarı sağlanabilir. Adı geçen şiirde yer alan Bizans’ın Türk’e secdesi’ şeklindeki ifadeler, mecazî dahi olsa, İslâm anlayışı ile bağdaşmamaktadır. Ancak Türklerin seçilmiş millet olduğu yaklaşımı ile Almanların meşhur seçilmiş ırk anlayışını bir tutmak doğru bir tutum değildir.
       Her milletin kendine göre erdemleri vardır ve bunların öne çıkması,  çıkarılması da abartıya kaçmadığı müddetçe normaldir. Mesela Fransızlar kibarlıklarıyla (!) İspanyollar iyi kılıç kullanmalarıyla, Kürtler cesaretleriyle, Çeçenler kahramanlıklarıyla bilinirler. (Listeyi uzatmak mümkündür..) Bu özelliklerin, o milletin fertlerince gurur kaynağı olarak algılanması normaldir. Burada asıl sorun ölçüdür. Yani birinin özellikleri başkasının gözünün içine sokulmazsa ve mesele kibire varmazsa bu tutum gayet doğaldır. Herkesin kendi milletini sevmesi normal karşılanabilir.. Burada ölçü, Asr-ı Saadette cahiliye âdeti olarak adlandırılan, atalarıyla kuru kuruya övünme yaklaşımının olmaması gerekliliğinde ve kuru asabiyetçilikte saklıdır.
       Türk milleti yüzlerce yıl İslâm dünyasına sancaktarlık yapmış, Haçlı Seferlerinde ve diğer dönemlerde göğsünü siper ederek İslâm dünyasını korumaya çalışmıştır. Bu bağlamda seçilmiş ırk tabiri olarak ifade edilen yaklaşımın, kendisini İslâm’a, Müslüman dünyasına hadim olarak gören millet olarak açılması/düzeltilmesi gerekmektedir. Yavuz’un Mısır Seferinden sonra Hakiümül Haremeyni Şerif ifadesi yerine Hadimül Haremeyni Şerif ifadesini kullanarak Kutsal toprakların hâkimi değil hizmetçisi olduğunu belirtmesi önemlidir.

       Bugün Türk’ün Müslümanlıktan uzak düşünülmesi yanlıştır. Yani Türk=Müslüman. Geçmişte

       Müslüman olan birinin Türk olduğu söylenirmiş; çünkü Türklük Müslümanlıkla özdeşleşmiştir. (Önemli bir ayrıntı. Türklük Müslümanlıkla özdeşleşmiştir; ancak Müslümanlık Türklükle değil her milletten insanla özdeşleşmiştir.) Bulgarların Müslüman olmayan boyunun ve Macarların İslâm’dan uzak kaldıklarında asimile olması konuyla ilgili önemli ipuçları barındırmaktadır. ( Bu yaklaşımı İsmet Özel’le bağlantılandıran çıkabilir. İsmet Özel’in de değindiği bu tespit doğrudur; ancak bundan ötesi, yani diğer milletlerin asimile edilmesi gerekir şeklindeki yaklaşımlar vd tutarlı değildir!!)
       “Milliyetçilik Millet sevgisiyse bu kelimeye gerek yok!” şeklinde bir ifade ve “Vatan sevgisi normal iken bunun fazladan ifade edilmesi gereksizdir!” yaklaşımı. Bu mantıkla, savaş karşıtlığı da normal iken bazı kesimlerin hümanist, liberalist, savaş karşıtı diye kendisini ifade etmesi de yanlıştır.. Dolayısıyla ortada ne sağ ne sol, ne liberal ne laik ne de başka bir şey kalır..
       Milliyetçilik, Irkçılık, kavimcilik, ırkçılık gibi kavramların arasına kalın çizgiler çizmek sanıldığı kadar kolay olur  mu?
       Aslında pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da sınırlar kıldan ince gibi.. Ancak bilinçli bir milliyetçi ırkçılıkla arasına mesafe koyabilen ve hislerine yenik düşüp bin yıllık kardeşliği zedelemeyendir. Bu bağlamda bilinçli bakış açıları devrede olursa aradaki ince çizgiler pek sorun teşkil etmeyecektir. 
       Yeri gelmişken; Milliyetçi camia içinde kanımca en radikal yaklaşım Atsız cephesinden gelirken en ılımlı ve Muhafazakârlığa en yakın yaklaşım Merhum Muhsin Yazıcıoğlu’nun Nizam-ı Âlemci kanadından gelmektedir.
       Burada Atsız’ın meşhur vasiyetinde 11’i Müslüman olmak üzere 28 halkı  karşısına alması ve oğluna da bu doğrultudan vasiyetini incelersek ve onun geçmişte sırf Arap diye komutanına selam vermeyip ordudan atılmasını, oğlu Yağmur’un da itirafıyla (?) önüne gelenin kafasını ölçmesi vd uygulamaları sorgularsak hakikaten Faşizme yaklaştığını görebiliriz. Ancak bugün Atsız’ın tavrını devam ettirenlerin Milliyetçi camia içindeki yeri ve sayısı bellidir ve de Türkiye’de Atsız’ın tutumunu andıran iktidarların yerüstü saltanatı (?) çok da uzun süreli olmamıştır. (Tek Parti Diktatoryası ile Darbe dönemlerinden bahsediyoruz.) Muhazafakârlığa yakın olan Nizâmı Âlem çizgisi ise Millet ve milliyet kavramlarını kanımca biraz daha farklı şekilde algılamaktadır. Yalnızca Turan ülkeleri değil Irak, Afganistan, Filistin, Çeçenya vd topraklardaki gayrî insanî muameleler, hatta tüm dünyadaki adaletsiz uygulamalar belirgin biçimde bu çizginin içindedir. Zaten MerhumYazıcıoğlu’nun cenazesine birçok İslâm ülkesinden katılımın olması da bu hassasiyetin sonucudur.
       “Veda Hutbesi bizim için bütün nasihatlerin üstündedir!” ifadesine gelince bu söze katılmamak elde değil. İnsanlığın ilk evrensel beyannâmesi olan Veda Hutbesinin hükümleri kısmen dahi uygulansaydı bugün dünya çok daha huzurlu olurdu.. Tam uygulanması halinde Kuzunun Kurda teslim edileceği bir dünya olacağını görürdük kesinlikle.. Milliyetçilerin Veda Hutbesi’nin üstünlüğü takvaya bağlayan hükümlerini görmemesi halinde Muhafazakârlardan en ufak teveccüh görebileceklerini düşünmek fazlaca zorlayıcı olur.. Türkiye’deki ortalama Milliyetçi, üstünlüğün takvada olduğunun farkındadır ve Milliyetçiliğin İslâmî değerlerin önüne geç-e-meyeceğini bilir. Yine Türkiye sınırları içinde yaşayan herkesin eşit olduğunun farkındadır ve de seçilmiş ırk anlayışı yerine görevli millet yaklaşımı ile İslâm dünyasının dertlerine uzak kalamaz, dünyada adaletin sağlanması gerekliliğine de göz yumamaz!
       “Milliyetçiliği dışlamanın yanlış olacağını düşünen Müslümanların önünde iki seçenek vardır. Kur’an’ı ve Hadisleri daha ‘Millî’ bir şekilde yeniden yazmak ve Türk olmayanları dışlayacak veya en azından aşağılayacak yeni bir Din üretmek”  ifadesine gelince; böylesi bir üslup meseleyi baştan yanlış kalıba koymak anlamına gelir. Türkiye’de Milliyetçi camiayı bilen her kişi Müslümanların [Muhafazakârların dersek daha doğru olur kanaatindeyim.) Ezan sesini hiçbir şeye değişmeyeceğini çok iyi bilir. Kurt sesi vd imge ve simgeler ise her milliyetçinin ihtiyaç duyduğu şeyler değildir. Burada bir efsane söz konusudur ve de Kurda İlahî kuvvetin verilmesi de doğru değildir.. Bir başka ayrıntı daha..   Milliyetçilik Muhafazakârlar için tek başına bir kimlik olmasa da kimliğin bir parçasıdır ve muhafazakârlık da Milliyetçilerin belirgin özelliklerinden biridir..
       İslâm’ın iç hastalıkları şeklinde başlayan ve alt başlıklarda Özeleştiriden kaçış, bilim ve teknolojiye sırt çevirme, Cihad kavramının içinin boşaltılması, kavim düşmanlığı, ebedî mazlum kimliği ve kadercilik şeklinde ifade edilen husus ayrı bir tartışma konusudur. Burada bahsedilen hastalıkların İslâm’ın değil günümüz Müslümanlarının önemli bir kısmının iç hastalıkları olduğunu [Gerçekte pek çok dipnot isteyen bir teşhis..] söyleyebiliriz. Çünkü Avrupa’ya uygarlığı öğreten Endülüs Medeniyeti mensupları da Müslüman idi, şimdilerde sırayla Avrupa Emperyalizmine av olan Müslümanlar da.. 
       Bölünme, İrtica, Terör, ABD, Komünizm, Siyonizm gibi tehditlerle Milliyetçi dalgaların oluşturulduğu şeklindeki ifadeye gelince, bunların tamamı Milliyetçi dalga oluşturmak için üretilen tehditler değildir.  Tam tersine Milliyetçi dalga bu tehditler sonucunda ortaya çıkmaktadır. Evet geçmişte Komünizm tehlikesi, M.Şevket Eygi gibi yazarlarca fazlasıyla abartılmıştır. Günümüzde de Misyonerlik vd meseleler bazen derin güçler tarafından ortamı germek amacıyla kullanılıyor; ama Milliyetçilik varlığını devam ettirmek için savaşa ve kavgaya ihtiyaç duymaz ve bilumum çirkin güçler de Milliyetçiler için cezbedici değildir!!
       Burada Ülkücü yeminini hatırlatmakta fayda vardır. “Faşizm’e, Komünizme, Kapitalizme karşı mücadele…” 
       Yalnızca bu ifade bile Türk Milliyetçiliğinin ırkçılığa, dolayısıyla Faşizme karşı olduğunu ispatlamaya yeter de artar bile.. Yani Faşizm, ülkücüler için mücadele edilmesi gereken bir ideolojidir! Ancak normal yurdum aydınının bu hakikati görmeye pek niyeti yoktur ve ısrarla Faşizm gömleği biçip giydirmektedir muhataplarına.. Üstelik ‘Bu gömlek bize uymaz!’ şeklindeki itirazlara rağmen.. Bu tür yaklaşımlar, Yeşilçam kahramanlarının bazılarının bazılarını hasta olmadığı halde perhize zorlama sahnelerini andırıyor.. Amacın ne olduğunu söylemeye gerek yok!
             Bir başka eleştiri Milliyetçiliğe karşı önlem alınmazsa Irak gibi parçalanılacağı  şeklindedir. Burada milliyetçiliğin ayrıştırıcı değil bütünleştirici olduğunu anımsamakta fayda vardır. Irak’taki Şii-Sünnî, Kürt-Türkmen ayrışmasının da büyük ölçüde dış güçler eliyle gerçekleştiğini ifade edelim. Yani bu ayrılıklar/ayrışmalar/ ayrıştırmalar, Milliyetçilikten kaynaklanmamaktadır. Milliyetçilik devrede olsaydı bugün Irak’ta etnik vd farklılıklar, ayrılık nedeni olmazdı. Yeri gelmişken Irak’ın işgaline de değinelim. Irak halkı ortalama bir milliyetçilik tutkalıyla bir arada olsaydı bugün Irak’ta Ebu Garip’lerde vd mekânlarda Coniler istediği kadını kaldırıp tecavüz edemez, erkekleri en aşağılık tavırlarla aşağılayamazlardı. (Onur ve haysiyete önem veren Faşizm bile olsa Irak muhtemelen bu durumda olmazdı!)
        Yani Milliyetçilik olduğu için Irak bölünmemiştir. Aksine, Saddam gibi diktatörlerin de etkisiyle Millî hisler devre dışı kalmış ve şahsî hesaplaşmalar ön plana çıkmış, bunun sonucunda da Irak kötü bir emsal olmuştur!! Bugün Milliyetçiliği tehdit olarak algılayanların, olası bir Türkiye işgalinde veya zorunlu bir savaşta (?) barış, demokrasi, eşitlik, adalet gibi kavramların beş para etmeyeceğini görmesi kaçınılmazdır. [Bkz. Dünya Coğrafyası] Sütçü İmam’lar, Nene Hatunlar, Seyit Onbaşı’ları harekete geçiren dünya vatandaşlığı merakı değil Vatan-Millet, Din-Devlet sevgisidir. Akif’in ifadesiyle ‘Allah bu millete bir daha İstiklal Marşı yazdırmasın!’ diyoruz; ancak o şartların ortaya çıkması durumunda Millî duyguların ne kadar önemli olduğu ortaya çıkacaktır. O zaman da [ Savaş ihtimali her zaman var olsa da dileriz hiçbir zaman savaş olmaz. Çünkü en güçlü devlet en çok savaşan değil, barışa en fazla katkı sağlayan devlettir.] Millî hisler yalnızca Milliyetçileri değil Milliyetçiliği tehdit olarak görenleri de ayakta tutacaktır!.. 
              Burada bir parantez açarak Millî olan her şeye gözü kapalı elbise biçen görüşlere de değinelim.. Bu tavırlardan bazıları o kadar ileri gitmiştir ki, mesela bir Güngören Katliâmı bile dönüp dolaşıp Anti Milliyetçi dalgalara ( Dalga ifadesini biri ironik olmak üzere iki şekilde anlayabiliriz!..) varabilmiştir. Bütün bunlar Faşizm paranoyasından başka bir şey değildir. Bazı olumsuz olaylarda ve daha çok çeşitli bayramlarda ev ve işyerlerine bayrak asılması gibi olayların Faşizm’le bağlantılandırılması ise Faşizm takıntısından başka bir şey değildir. 
             Yukarıda çeşitli iddiaları değerlendirmeye çalıştık. Bunların dışında değinemediğimiz pek çok nokta var. Ancak konunun dağılmaması için bu mevzuları başka yazılara bırakıyoruz. Şimdi konunun en önemli noktalarından olan Kavram Karmaşasına ve iddialardan bağımsız olarak bazı hususlara değinelim 
       MEŞHUR KAVRAM KARMAŞASI VE BARİZ GERÇEKLER
       Bu noktaya kadar konumuz daha çok iddiâlarla bağlantılı olarak ilerledi. Bundan sonra ise bazı mevzuları birbiriyle bağlantılı olarak ele almaya çalışacağız. 
       Türkiye’de Faşizm konusu tartışılırken en çok dikkati çeken meselelerden biri, belki de birincisi, kavram karmaşasıdır. Çünkü ilgisi olsun olmasın, pek çok olay/durum Faşizm olarak nitelendirilmektedir. Mesela bir yerde provokasyon sonucu yaşanan gerginlik, bir devlet adamının anti demokratik uygulamaları, bazı çirkin olaylara karşı tavır olmak üzere Bayrak asılması ( Normal şartlarda şiddete alternatif üreten kimseler, gayrî insanî olaylar karşısında tepkilerin böylesi İnsanî bir tavırla verilmesini nedense pek görmezler!) Millî bayramlarda bayrak asılması, çocukların bayramlarda oyuncak silahla oynaması ve bayrak sallaması vd uygulamalar hep Faşizm’le özdeşleştirilmektedir. 
       Buna Tarih lehçesinde kısaca kavram karmaşası diyoruz. Bilindiği gibi Faşizm farklı ülkelerde farklı şekil ve dozlarda yaşanmıştır. Buna örnek olarak İtalya ile Avusturya gösterilebilir. Zihniyet olarak oldukça yakın olan, “Ya bendensin ya bana karşı!” felsefesinin mirasçısı ve uygulayıcısı sayılabilecek bu ülkelerde oldukça farklı şekilde yaşanan bir ideolojinin “İnsan Yaşat ki Devlet Yaşasın!” felsefesinin mirasçısı olan Türkiye’de, hem de alt yapıdan yoksun şekilde kısa sürede işlerlik kazanabileceğini düşünmek oldukça zorlayıcı olur.
       Her şiddet olayının, her hak hukuk ihlalinin ve ortalama vatandaşın ‘Tehlikeli Gidişat’ olarak adlandırabileceği olayların dönüp dolaşıp Faşizme dayan-dırıl-ması kavram karmaşasından başka bir şey değildir! Bu tür tespitler, aşırı ırkçı bir ideoloji olan Siyonizm’in savunucularını Faşist yapmaya benzer. Siyonizm’in zihniyeti ortada iken ve ırkçı faaliyetler gözler önünde iken [ Bir başka moda tutum ise son zamanda Siyonizm temelli katliamları eleştirenlerin Yahudi düşmanı ilan edilmesidir. Burada Antisemitizm kaygısı yoktur!] sırf ırkçılık yapılıyor diye dinamikleri ve en basitinden vatanı farklı olan bu ideolojiyi, yani Siyonizm’i Faşizm’le özdeşleştirmek ne kadar yanlışsa Milliyetçiliği de otomatikman Faşizm yapmak o derece yanlıştır. Bunu halk arasında sıkça kullanılan ‘Her sakallıyı Hoca sanmak’ ifadesiyle formüle edebiliriz!
       Konunun daha iyi anlaşılması için bir örnek daha verelim. Her şiddet olayı Faşizm olsaydı, bugün birkaç şehrin veya ülkenin değil tüm dünyanın Faşist olup olmadığını konuşuyor olabilirdik! Kim bilir belki de Faşizm evrensel sayılır ve demokratik yönetimlerin (?) tahtında oturuyor olurdu.. Nasıl her işçi hakkını savunan Komünist olmuyorsa, her sakallı Hoca değilse her şiddet olayının vd durumların da Faşizm’le özdeşleştirilmesi şart değildir! Eğer öyle olsaydı işçi haklarını savunan Faşizm düpedüz Komünizm olurdu. Bu yaklaşımlar Şeyh Bedrettin’i Komünist, Yunus Emre’yi önce Yu-nus sonra Hümanist yapmaya ve Fatih Sultan Mehmed’e patates yedirmeye benzer! 
       Yeri gelmişken bir hususu da belirtelim. Bir bıçak, katil elinde ölüm makinesine dönüşebilirken bir aşçının elinde ekmek kesmeye yarayan araçtır ancak! Aynı şekilde Türkeş’in, Mussolini’nin sözü olduğu bilinen “Davadan dönersem beni vurun!” sözünü kullanması da Faşizmi getirmez Türkiye’ye!..
       Aynı  şekilde, Hitler’in de kullandığı “Tek bayrak- Tek Devlet-Tek Millet” ifadesini kullanan Başbakan Erdoğan’ın Türkiye’yi Faşizm’e götürmediği, ya da Faşizm’i Türkiye’ye getirmediği gibi.. Elbette zorunlu durumlar dışında kullanılması gereksiz; ancak bu durumda “Ameller niyetlere göredir!” Hadisini anımsayıp geçelim.
       ANTİ  MİLLİYETÇİ DALGANIN TEMELİ:  SANDIK SAĞA GERİSİ SOLA EMANET
                   68 Fransa’sındaki bazı öğrenci hareketleri, bir çok ülkenin tarihinde olduğu gibi Türkiye’de de bazı fikir hareketleri ve bununla bağlantılı olarak öğrenci kavgalarını ateşlemiştir. Bunun sonucunda 70’li yıllardan 80 sonrasına kadar farklı dozlarda çatışmalar, kavgalar vd olumsuz olaylar yaşanmış ve Kardeş Kavgası olarak adlandırabileceğimiz bu olaylar sonucunda sağ ve soldan binlerce genç yaşamını yitirmiştir. Bugünün penceresinden bakıldığında, her iki tarafın haklılık derecesi farklı olmasına rağmen, iki tarafın da yapay tehdit planlarına bilerek veya bilmeyerek alet olduğunu görebiliriz. Yani sağ ile sol memleket kavgası yaparken birilerinin çocukları iş becermekle meşguldü! (Bizim çocuklar başardı!) 
             Yani bugün artık geçmişte her iki tarafın da önemli ölçüde aldatıldığını, kullanıldığını  biliyoruz. Ancak son zamanlarda iyice belirginleşen bir Ak Kaşık olma hevesi geçmişteki çirkin olayların uygulayıcı konumunda olanların nasıl da uyanıklık ettiğini ortaya koyuyor. Geçmişte binlerce öğrenciyi öldüren, yüzlerce banka ve devlet dairesini soyan/soymaya çalışan, onlarca güvenlik görevlisini katleden solcular, bugün Sandık dışında hemen her yerde hükümranlık kurmuşlar ve geçmişin anarşistleri, ustaca bir taktikle, bugünün liberalleri, savaş karşıtları haline gelmiştir. (İstisnalar mevcuttur.) İşte anti milliyetçi dalganın temelinde de bu durum yatmaktadır. Yani 80’lerden sonra sağcılar kendini geliştiremezken ve bazıları mafyalaşıp bir kısmı mafya özentisi içine girerken, solcular, Bu Ülke’nin büyük gazetelerinde köşe kapmışlar ve Milliyetçiliği öcü olarak göstermeye başlamışlardır. Bu faaliyetlerin ardında, çeşitli etkenlerle birlikte, geçmişte anarşi ile elde edilemeyenleri bugün Milleti milliyetten uzaklaştırarak yapma çabalarının olduğunu görmemek elde değil!
             Daha net bir ifadeyle, anti milliyetçi dalgaların en önemli nedenlerinden biri, birçoğu geçmişin devrimci adalet ve devrimci şiddet üreticisi olan kişilerinin bugün medya aracılığıyla gerçekleştirdiği faaliyetlerdir. Bu uyanıklığın izlerini filmlerde de görebiliriz. En basitinden Babam ve Oğlum, Bahoz, Eve Dönüş, Yağmurdan Sonra gibi filmlerde solcular hep hatasız, kusursuz barış havarileri olarak gösterilirken sağcılar ya katildir, ya işbirlikçi ya da devlet korumasında olan kişilerdir. 
             Oysa gerçekler hiç de öyle tasvir edildiği gibi değildir. Mesela Muhsin Yazıcıoğlu’nun hapiste yaşadıkları, Babam ve Oğlum’un film kahramanı ile Eve Dönüş’ün vd filmlerin film kahramanlarının sanalda yaşadıklarından kat be kat fazladır. Oysa hep bir tarafın mağduriyeti ön plana çıkarılırken Öteki taraf Günah Keçisi olarak kullanılmaktadır! 
         Ortada Faşizm varsa şayet [Gerçekte Faşizan uygulamalar] görüldüğü gibi bu Faşizan uygulamalardan en çok Milliyetçiler zarar görmüştür. Bu geçmişte de böyledir. Mesela Alparslan Türkeş, Reha Oğuz Türkkan, Osman Yüksel Serdengeçti gibi Milliyetçiler tabutluklarda konaklarken veya tırnakları sökülürken, yani faşizan uygulamaların kurbanıyken aynı zamanda bu faşizanlığın uygulayıcısı olabilirler mi? Burada ortalama Türk Milliyetçiliğinin Faşizm karşıtlığını aktarıp geçelim. (Aşırı uçlarda böyle bir merak veya özenti olabilir!?)
        Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı yıllarında Recep Peker özelinde Faşizm özentisi ortaya çıkmışsa da Atatürk, hazırlanan programın uygun olmadığını, düpedüz Faşizm olduğunu söylemiştir. İnönü’lü dönemdeki Faşizan uygulamalarda da esen savaş rüzgârları belirleyici olmuştur. Denge Politikası olarak adlandırılan; ancak II.Abdülhamid’inn meşhur denge politikası göz önüne alındığında sağa sola savrulmadan öteye geçemeyen bu politika gereğince Almanlar avantajlı iken Turancılar desteklenmiş, Ruslar galip gelmeye başlayınca Komünistler desteklenmiş, sağcılara yine Tabutluk yolu gözükmüştür! Bu bağlamda Tek Parti diktatoryasının nisbeten rahat (!) dönemindeki Faşizan uygulamalarını geçerek İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki faaliyetlerinin büyük ölçüde dış şartlardan etkilendiğini ifade edelim.
       Dikkatlerden kaçan veya ustaca kaçırılan bir başka gerçek ise, 12 Mart ve özellikle 12 Eylül gibi geçici faşizan uygulamaların boy gösterdiği dönemlerdeki anti demokratik uygulamalardan sağcıların da fazlasıyla etkilendiği gerçeğidir. Ancak sağcılar, devleti yöneten fazlaca anti demokratik mekanizmayı devletle özdeşleştirip kendilerini yapılanları sineye çekmişler ve ‘Biz içeride olsak da Fikrimiz İktidarda’ tesellisine sarılarak bu mağduriyeti pek fazla işlememişlerdir! Kısaca özetlersek; Bu Ülke’de sandıktan ötesi (Basın vd) büyük ölçüde solun paslaşma alanı içerisinde olduğu için Anti Milliyetçi dalgalar Tsunamiye dönüşmüş ve günümüzde rahatlıkla gözlenebilen çarpık uygulamalar ortaya çıkmıştır. 
       ÇEŞİTLİ DÖNEM-EÇ-LERDE MİLLİYETÇİLERE YAPILAN YARGISIZ İNFAZLAR
        Türkiye tarihinde hesaplaşılması gereken pek çok olay vardır; ancak 6-7 Eylül Olayları, Maraş, Sivas, Başbağlar vd çirkin olayların perde gerisindeki güçler önemli ölçüde belli iken, bu olaylar Resmî Tarih karanlıklarında yolculuklarını sürdürmeye devam etmektedirler!.. [Süreç işliyor!] 
       Son zamanlarda bu tür çirkin olaylara yenileri eklendi ve derin güçler son demlerini yaşasa da benzer olayların yaşanma ihtimali var. Bu bağlamda provokasyonlara karşı, Bu Ülke sınırları içinde yaşayan her kesiminin hakları korunmalı ve haksızlıklar kimden ve kime karşı olursa olsun sineye çekilmemelidir. Türkiye’deki 72 milyon insanın birine yapılmış saldırı tümüne karşı yapılmış sayılmalı ve daha çok maçlarda vd aktivitelerde kullanılan ‘Birimiz Hepimiz, Hepimiz Birimiz İçin!’ sloganı Bu Ülke insanlarının birlik ve beraberliği için kullanılmalıdır. Bu yaklaşımın bundan sonrası için kullanılmasını temenni etsek de bugüne kadarki uygulamalar için aynı iyi niyeti görüp yansıtamıyoruz maalesef!
        Mesela Muhsin Yazıcıoğlu hapisteyken, geçmişte karşıt kampta yer aldığı solcuların birçoğunun samimi vatansever olduğunu ifade etmiş iken, aksi yöndeki somut örneklere rağmen, sol cepheden büyük ölçüde ‘Eli Kanlı Katiller’ suçlaması yükselmektedir. Gerçekler ortada iken bu yaklaşıma değinip asıl mevzuya geçelim.
             Bilindiği gibi birkaç  yıl önce Hırant Dink, çirkin bir saldırıyla katledildi. Bu olaydan sonra, Milliyetçilere karşı büyük bir fikrî linç girişimi başlatıldı. Oysa duruşuyla, belki de Milliyetçi camianın ortalama çizgisi içinde kabul edilemeyecek derecede derin olan (?) Kemal Kerinçsiz bile bu saldırıyı kınamış ve üzüldüğünü belirtmişti. Yine Maraş vd olaylarla bağlantılandırılan Muhsin Yazıcıoğlu Hırant Dink için şiir yazmıştı. Yalnızca bu örnekler bile Faşizmin, suç övücülüğün vd çarpıklıkların Türkiye’ye ne kadar uzak olduğunun göstergesi iken milliyetçiler peşin suçlu ilan edilmiştir. Yine sonradan açıkça görüldüğü üzere oldukça makul bir Milliyetçilik anlayışına sahip olan İsmail Türüt’ün bir şarkısı dolaylı algılamalarla olayla bağlantılandırıldı. (Başlangıçta bu furya bizi de etkisi altına aldı!) Burada bazı Milliyetçilerin bu olaydan sonra yanlış tutumlar sergilediğini de belirtelim. Güvercinleri dokunulmaz olan Bu Ülke’ nin imajı da bu şekilde derin güçlerin marifetiyle zedelenmiş oldu. Tıpkı geçmişte …İpekçi’ye ve Mumcu’ya vd uzanan süreçte olduğu gibi.
             Burada önemli noktayı tekrar vurgulayalım. Bu Ülke’de hemen her yanlış ve çirkin olay bir yerden milliyetçilerle ilişkilendiriliyor belli kesimlerce.. Hırant Dink olayında Milliyetçi camianın önde gelenleri olayı kınamış iken, yine olaylar niyet okuma vd faaliyetlerle Anti Milliyetçi dalgaya alet edilmiştir/edilmektedir. Konumuzun önemli köşe taşlarından olan bu yargısız infazı aktarabilmiş olmayı ümit ederek geçelim.  
       MİLLİYETÇİLİK İLE FAŞİZM FARKI 
       Milliyetçilik ile, daha açık bir ifadeyle, Türk Milliyetçiliği ile Faşizm farkını/karşıtlığını ortaya koyan onlarca madde sıralayabiliriz. Ancak buna gerek duymadığımız için birkaç farkı yüzeysel olarak belirtip geçeceğiz. Faşizm Dine karşı iken Türk Milliyetçiliğinde İslâmî değerler baş tacı edilir. Faşizm’in temelinde Evrim Teorisinin  ırklar arası mücadele anlayışı ve  kökü eski putperest uygulamalara dayanan adımlar varken Türk Milliyetçiliği Evrim Teorisi ve putperest imge ve simgelere ihtiyaç duymaz!! Burada Atsız’ın ve benzerlerinin Kurda İlahî misyon yüklediği ve Türkleri İslâm öncesi Şaman Kültürüyle ilişkilendiren kesimlerin olduğu söylenebilir. Ancak bu adımları atanlar azınlıktadır ve şartlar farklıdır. Daha önce bahsettiğimiz tavırlar çok daha geniş kapsamlıdır. 
       SONUÇ  VE DEĞERLENDİRME
             Görüldüğü gibi Faşizm ile Milliyetçilik birbirinden farklı şeylerdir ve Türk Milliyetçiliğinin Faşizm’le ilgisi yoktur. Üstelik çeşitli dönemeçlerdeki Faşizan uygulamalardan milliyetçiler de fazlasıyla zarar görmüştür. Türk Milliyetçiliğinin Faşizm’le özdeşleştirilmesi ise Kavram Karmaşasından başka bir şey değildir. Bunu da ‘Her sakallıyı Hoca sanmak!’ şeklinde, şekilce basit anlamca derin bir ifadeyle özetleyebiliriz. 
       Bugün Türkiye’de Anti Milliyetçi dalgaların Tsunamiye dönüşmesinin belki de en önemli nedeni Sandığın sağda, gerisinin büyük ölçüde solda olması nedeniyledir. Burada Milliyetçi kesimin de önemli ölçüde ihmalleri söz konusudur ve 80 sonrasında solcular gibi kendilerini geliştirememişlerdir. Bugün Naci Memiş gibi okuyan yazan üreten aydınların Milliyetçi kesim içinde azınlıkta kalması veya ekranlarda, köşelerde boy göstermemesi ve daha çok Abdullah Çatlı çizgisindekilerin idol kabul edilmesi nedeniyle sağ şiddetle özdeşleştirilir hale gelmiştir!
       Bir önemli ayrıntı daha.. Türkiye’de bugün pek çok sorunun temelinde Osmanlı sonrasındaki tepeden inmeci yaklaşımların rolü vardır. Bugün Türkiye’de Sağcısından Solcusuna, Alevisinden, Dindarına ve Ateistine kadar hemen her kesimin geçmişinin mağduriyetle dolu olması da gösteriyor ki Türkiye’de çeşitli dönemlerde işbaşına gelen veya devleti derinlerden yönetenler Osmanlı’nın birlikte yaşama tecrübesini idrak etmemişler veya edememişlerdir. 
       Bugün artık Osmanlı yok; ancak önümüzde Osmanlı’nın mirasçısı olan, Dünyadaki kan ve gözyaşını dindirip çifte standartsız adaleti uygulayabilecek potansiyel lider ülke Türkiye ve karşısında da ideal Osmanlı Modeli var. Bu Türkiye’nin, yalnız kendi evlatlarının değil tüm insanlığın mağduriyetini devre dışı kılabilmesi için birlik ve beraberliğe ihtiyacı var. Bu durumda yapılması gereken, geçmişteki çok yönlü hata ve yanlışları birlikte çözüme kavuşturmaya çalışma yaklaşımından geçer. Geçmişteki yanlışların halı altına süpürülmesi kastedilmiyor burada.. Olumsuzluklara sünger çekmekten bahsediyoruz. Doğusuyla batısıyla ve bin bir türlü rengiyle paha biçilmez bir değer olan Türkiye’nin geleceğe emin adımlarla yol alması için pek çok etkenle birlikte bu adımlar da gerekli.. Çünkü BAŞKA TÜRKİYE YOK! 
 
       NOT: Bu yazıda Milliyetçilik ile Faşizm farkı ortaya konmaya çalışılmış ve Türk Milliyetçiliğinin Faşizm’den farklı ve hatta Faşizme karşı olduğu ifade edilmiştir. Bu satırlar, Milliyetçiliği Muhafazakâr kimliğin bir parçası olarak gören bir çerçeveden yazılmıştır. Meselenin Faşizm boyutu devre dışı kaldığında Millet, Milliyet ifadesinin geçmişte olduğu gibi geniş çerçeveden ele alınması zorunluluğu ortaya çıkacaktır. Yani Millet ifadesi geniş anlamıyla Ümmeti kapsayan bir anlam ihtiva etmektedir. (İslâm Milleti, Yahudi Milleti gibi..) Bu bağlamda Türk, Kürt, Arap, Çeçen, Boşnak vd unsurlar tek bir millettir ve bu boyuttan sonrası günümüzün Ümmet ifadesini kapsayan millet anlamındadır. Mesele İslâm kardeşliği olunca sorun bitmektedir ve ‘İnananların Kardeşliği’ ilkesi devreye girmektedir. Yüzlerce kavimden olan ancak Tek Millet olan Bu ‘İnanan’ların Tarih boyunca diğerlerini Öteki yapmadığının binlerce örneği vardır ve dünyayı huzura kavuşturacak olan formül de bu birliktelikte gizlidir. 
       Son olarak; Milliyetçilik nasıl Faşizme karşı üstün ve nitelikli ise Ümmet bilinci ve kardeşliği de, aynı şekilde, bilinen anlamıyla Milliyetçiliğe ve diğer tüm fikir/ideolojilere karşı üstündür ve bin yıllık kardeşliği zedeleyecek her türlü fikir kabul edilemezdir. Burada meselenin yeni ve derin bir boyutu başlıyor; ancak yerimiz müsait olmadığı için bundan sonrasını başka yazıya bırakıyoruz. 
       TEŞEKKÜR: Daha önce Derin Düşünce’de yayınlanan ‘İzmir Faşist midir?’ başlıklı yazıya yorum yazarak bu yazının ortaya çıkmasına vesile olan Derin Düşünce sitesi yazarlarına, hususen nitelikli ve yönlendirici eleştirilerinden dolayı Mehmet Yılmaz ve Aziz Yılmaz’a, konu ile ilgili e kitabını okurlarından esirgemeyen Derin Düşünce sitesine ve muhtelif zamanlardaki yazı ve tavırlarıyla bu makaleye ilham kaynağı olan Normal Yurdum Aydınına teşekkürler..

… Bu makale ilginizi çektiyse…

Türk milliyetçiliği birleştirir mi yoksa parçalar mı?

 İllâ ki bir tutkal/çimento mu gerekiyor? Milliyetçilik tutkalı adil ve müreffeh bir düzene alternatif olabilir mi? Adaletin, hukukun hâkim olmadığı ortamlarda Türklerin kardeşliği ne işe yarar? Belki de Türk Milliyetçiliği diğer milliyetçilikler gibi yok olmaya mahkûm bir söylem. Çünkü var olmak için “ötekine” ihtiyacı var. Ötekileştireceği bir grup bulamazsa kendi içinden “zayıf” bir zümreyi günah keçisi olarak seçiyor. Kürtler, Hıristiyanlar, Eşcinseller, solcular…150 sayfalık bu kitapta Türk Milliyetçiliğini sorguluyoruz. Müslüman ve milliyetçi olunabilir mi? Türkiye’ye faydaları ve zararları nelerdir? Milliyetçiliğin geçmişi ve geleceği, siyasete, barışa, adalete etkisiyle. Buradan indirin. 

Türkiye bölünür mü?

“Bebek katili! Vatan haini!…” PKK terörünü lanetliyoruz ama devlet eliyle işlenen suçlara karşı daha bir toleranslıyız.  “Kürtler ve Türkler kardeştir” diyenlerin kaçı “sen benim kardeşimsin”  demeyi biliyor Zaza, Sorani, Kurmanci dillerinde? Ülkemizin terör sorunu ne PKK ne de Kürt kimliğiyle sınırlanamayacak kadar dallandı, budaklandı. Bazı temel soruları yeniden masaya yatırmak gerekiyor: (*) Kürtler ne istiyor? (*)  İspanya ve Kanada etnik ayrılıkçılıkla nasıl mücadele etti? (*) PKK ile mücadelede ne gibi hatalar yapıldı? (*) İslâm ne kadar birleştirici olabilir? Töre cinayetlerinden Kuzey Irak’a terörle ilgili bir çok konuyu ele aldığımız 267 sayfalık bu kitabı ilginize sunuyoruz. Buradan indirin.

Türkiye’nin Ulus-Devlet Sorunu

Devlet gibi soğuk ve katı bir yapı bizimle olan ilişkisini hukuk yerine ırkımıza ya da inançlarımıza göre düzenleyebilir mi? GERÇEK hayatı son derecede dinamik ve renkli biz “insanların”. Birden fazla şehre, mahalleye, gruba, klübe, cemaate, etnik köke, şirkete, mesleğe, gelir grubuna ait olabiliriz ve bu aidiyet hayatımız boyunca değişebilir. Oysa devletimiz hâlâ başörtüsüyle uğraşıyor, kimi devlet memurları “ne mutlu Türk’üm” demeyenleri iç düşman ilân ediyor, Sünnî İslâm derslerini zorla herkese okutuyor… Bizim paramızla, bizim iyiliğimiz için(!) bize rağmen… Kürt sorunu, başörtüsü sorunu, Hıristiyan azınlıklar sorunu… Bizleri sadece “insan” olarak göremeyen devletimizin halkıyla bir sorunu var. Türkiye’nin “sorunlarının” kaynağı sakın ulus-devlet modeli olmasın? 80 sayfalık bu kitap Kurtuluş savaşı’ndan sonra Türkiye’ye giydirilmiş olan deli gömleğine işaret ediyor.  Ne mutlu “insanım” diyene! Kitabı buradan indirin.