Paradigmalar Ülkesinde ‘Birey’ Olmak

Okan Kemal

Liberallik; Bireyden yana olmak zor zanaat bu ülkede. Pek bir destekçisi de yok aslında.  Zira, yaşam biçimi; mevcut zihniyeti ve geleneksel yönetim kültürü açısından bakıldığında, bu ülkede gelenekçi Milliyetçi-Mukaddesatçı yapıyla, Devletçi-Elitist-Kemalist çizginin mücadelesini görürsünüz. Tüm seçimler, darbeler, devlet-birey ilişkileri, bu ülkede önemli ölçüde bu çatışmaya dayanır. Bu ülkenin insanlarının önemli bir bölümü, dinin ve milli-manevi değerlerin baskın olduğu gelenekçi halk kitlesini oluşturur. Bunun karşısında sayıca az, ama devleti yöneten asker-sivil bürokrasiyi önemli ölçüde elinde tutan, Cumhuriyet rejiminin empoze ettiği kimliği ve yaşam biçimini benimseyen, Laikçi-Kemalist kesim yer alır. Bu kesim, hiç bir altyapısı ve geleneği olmayan bir ortamda yukarıdan dayatılan bir nevi “Makyaj Modernleşmesinin” yarattığı sanal gelişmişliğe ya da bu tür bir Modernleşmeye iman eder; ve  kendisini “çağdaş” şeklinde konumlar . Bu kesim, kendisi gibi olmayanı ise ötekiler ve “Diğer” şeklinde görür. Bu “Diğer’e” isim ve yafta takınmaktan çekinmez. Bunları, en amiyane şekilde yerden yere vurur; kendisinden olmayanı “Köylü-Kıro-Dinci-Takunyacı-Liboş vs.” şeklinde en hakaretamiz ifadelerle etiketler.  Bu kesim, özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarındaki “Asr-ı Saadet” hususunda aşırı derecede hassastır; bu dönemin eleştirilmesine tahammül edemez; bu dönemle ilgili eleştirel nitelikte ya da dayatılan paradigmanın dışında yapılan yayın ya da filmlere karşı aşırı derecede hassastır; kendisinde bir hata göremediği için, hiçbir vakit çuvaldızı kendisine batırmaz; hatayı daima başkalarında arar. Tabu deyimi,  Kemalist kesimi  çok iyi ifade eder.

 Toplumun önemli bir kısmını oluşturan Milliyetçi-Mukaddesatçı kesim ise, Kemalist kesimden pek de farklı olmayacak şekilde tabularla yoğrulmuş bir kesimdir. Bu kesim,  aşırı derecede hassas olduğu değerlere (milli-manevi değerler vs.) yönelik hiç bir eleştiriyi ya da farklı görüşü hoşgörüyle karşılamaz.  Anadolu’nun önemli bir bölümünde hâkim olan bu zihniyet, demokratik değil, bir “kapı kulu” ve “el pençe divan durma” geleneğini benimsemiştir. Bu kesim, farklı yaşam tarzlarını da çok tasvip etmez.  Bu nedendendir ki, bu kesimin yoğunlukla yaşadığı yer ya da mahallerde, bu kesimden ayrı bir hayat tarzı sürmek isteyen kişiler genellikle tedirgindir. Ramazan ayında oruç tutmamak ya da toplumun içinde yemek yemek, Avrupa Birliği’ne girmeye hazırlanan bu ülkede hala bazı mutaassıp yerlerde hoş karşılanmaz. Aynı durum içki içmek; flört etmek gibi durumlar için de geçerlidir. Sosyologların “mahalle baskısı” dediği bu vaka, bu ülkenin önemli bir bölümünde hala cari olmayı sürdürmektedir. Mahalle baskısından rahatsız olan ve yerleşik toplumsal paradigmanın içinde kendi yaşam biçimini sürdürmek isteyen kişiler, ya karşı tarafın dayattığı devlet paradigmasının serabına kapılırlar (bu yapıyı özgürlükçü sanıp) ya da apolitik bir şekilde ve endişe içinde ya toplumla çatışarak ya da toplumun kurduğu baskıya boyun eğerek hayatlarını devam ettirirler. Bu kesimin içinden çıkan ve iktidar olan erk ise, ancak ülke içindeki Demokrat kesimlerin teşvikiyle, dışarıdan Avrupa Birliği’nin zorlamasıyla bazı demokratik ve ileriye yönelik adımlar atarlar. Ancak, geleneksel kodlarında demokrat bir gelenek olmadığından, attıkları bu adımları daha fazla götüremezler ya nefesleri kesilir ya da bir sonraki adımı atamadıklarından aldıkları kararlardan çark ederler ve oraya buraya savrulurlar. Bu son tespitim, bugün AKP yönetiminin içinde bulunduğu ve son zamanlarda ayyuka çıkan davranış şeklini çok iyi özetlemektedir. Genlerinde demokrat bir kültür olmayan bu hareket, yaşadığı 28 Şubat süreciyle bir nebze de olsa gerçekleri görmüş ve demokrasinin herkese lazım bir “amaç” (araç değil) olduğunu anlamıştır. Ancak, taşıma suyla değirmen döndürmek güç olduğundan, başlattığı her demokratik atılım ya da açılım, bir sonraki adım gelmediğinden tökezlemekte ve sürdürülebilirliği olmamaktadır. Bu sebeptendir ki, AKP, bir taraftan örneğin Kürt açılımı başlatırken; diğer taraftan Nazi Almanya’sını anımsatır bir “Tek Millet, Tek Devlet” (Ein Volk, Ein Reich, Ein Führer – Tek Halk- Tek Krallık-Tek Rehber) politikasını dayatmaya devam etmektedir.  Bir yandan Avrupa Birliği’ne girmeye çalışmakta; ancak bu hususta tabiri caizse kağnı hızıyla devam etmekte; bir yandan da “Müslüman kardeşlerimiz bize yeter” gibi son derece afaki ve manasız bir söylem geliştirebilmektedir.  Bir yandan Türkiye’yi dünyalaştırmaya yönelik dış politikalar yürütüp; diğer yandan Sarıkamış’ta bir hiç uğruna ölen doksan bin askeri örnek gösterip; ‘Gerekirse doksan bin şehit için daha ant içtik’ gibi buram buram hamaset kokan sözler sarf edebilmektedir. Son getirilen alkol düzenlemeleri için söylenecek bir şey bulunmamaktadır. Kuşkusuz alkol vs. gibi içeceklerin satışı ile ilgili bazı düzenlemeler getirilebilir. Ancak bu düzenlemelerin sergi açılışları, düğünler, konserler vb. alkolün sıklıkla tüketildiği ortamlara uygulanması, sadece “Ben içmiyorsam sen de içme” şeklinde dayatmacı ve yukarıda andığımız toplumsal baskıyı devlet eliyle tepemizde hissettiren yaklaşımlardan ibarettir.

 Peki, AKP’nin bir ileri iki geri gittiği; Kemalist kesimin olduğu yerde saydığı ve hatta altındaki zemini kaybetmeye başladığı bir ortamda; Liberaller ne yapıyor? Ne yazık ki önemli bir kısmı AKP’yi liberalleştirme gayretlerini ya da AKP’nin Liberal olduğu gibi bir serap içinde boşa kulaç atmayı sürdürüyorlar. AKP’nin ancak Liberallerin zorlamasıyla bir şeyleri yapmaya başladığını, ancak kendisine destek veren kitle ve geldiği geleneği sürekli hatırlayarak, çoğu zaman “çark etme politikası” güttüğünü görmek istemiyorlar. Kabul edelim; bu ülkede bireyin özgürleşmesi ve daha doğrusu bireyselleşmesi için atılması gereken çok adım var. Zira birey, bu ülkede, Kemalizmin yukarıdan dayattığı devletsel Paradigma ile Milliyetçi-Maneviyatçı kitlenin (ve mevcut siyasal Erkin) dayattığı toplumsal baskı arasında sıkışıp kalmış durumda. Yazının başında ifade ettiğimiz kesimlerin çatışmasını izliyoruz sadece. Bu çatışmada devlet bazında şimdiye kadar genellikle Kemalist kesim galebe çalmıştı. Bir zamanlar, yemeklerde içki içmeyen, eşi örtülü olan vs. kişilere “Takunyacı” muamelesi yapanlara; şimdi iktidarı elinde bulunduran bu kesim “Ben de senin alkol alacağın alanları daraltırım” şeklinde bir nevi rövanş alıyor. Bu çatışma ne zaman biter bilinmez; ama umarız bittiği gün, bu ülkede bireyleşme süreci başlar; zira taraflardan biri galip gelirse devletin ve/veya toplumun baskısını ensemizde hissetmeye devam ederiz. ….

…Bu makale ilginizi çektiyse…

Liberalizmin Kara Kitabı

Liberalizm asırlardır bir çok aşamalardan geçmiş, tarihi olaylarla kendisini imtihan etmiş bir düşünce geleneği. Değişmiş yanları var ama sabitleri de var. Bu sabitlerin içinde liberalizmin tehlikeli yönleri hatta YIKICI UNSURLARI da var. Bunları ortaya çıkarmak için “doğru” soruları sormak ve liberal perspektifte kalarak yanıt aramak gerekiyor… Büyük bir kısmı bu gelenekten olan düşünürlerin fikirlerinden istifade ederek liberalizmin kusurlarını ele alıyoruz bu kara kitapta: Adam Smith, Mandeville, John Stuart Mill, Hayek, Friedman, Röpke, Immanuel Kant, Alexis de Tocqville, John Rawls, Popper, Berlin, Mises, Rothbard ve Türkiye’de Mustafa Akyol, Atilla Yayla, Mustafa Erdoğan…

Liberallere, liberalimsilere ve anti-liberallere duyurulur.

Buradan indirebilirsiniz.

Liberalizmin Ak Kitabı

1930 model bir ulus-devletin, bir “devlet babanın” çocuklarıyız. Son derecede “Millî” bir eğitim gördük, öğrenim değil. Hayatta işimize yarayacak meslekî bilgileri ya da eleştirel bir bakışı öğrenmedik “millî” okullarda. “Varlığımızı Türk varlığına armağan etmek” için eğitildik, eğilip büküldük.

Liberallerin dilinden düşmeyen “Bireysel haklar ve özgürlükler” bizim gibi Kemalist çamaşırhanelerde yıkanmış beyinler için çok yeni. Türkiye’de yaşayan insanların ulus-devlet boyunduruğundan kurtulmasında önemli bir rol oynuyor liberaller. Biz de bu kitapta liberalizmin temel tezleriyle uyumlu, bu fikir akımına doğrudan ya da dolaylı destek veren makaleleri birleştirdik. Buradan indirin.