Münevver mi entelektüel mi?

Bir insanı sevmekle başlar her şey. (Sait Faik Abasıyanık)
 

 Modernleşen dünya bize seçenek tanırken sınırları çiziyor. Benim iznim ölçüsünde, süzgecimden geçirdiklerim arasından seçebilirsin diyor. İktidarlar dünya sistemine entegre olmaya çalışıyorlar ve bir kontrol mekanizması oluşuyor. Halk iktidar kontrolünde, aileler halkın güdümünde, çocuklar ailenin yönlendirmesiyle bir nizam alıyor. Bu yüzden Bentham’dı sanırım çocukların ailelerin elinden alınmasını ve kreşlerde eğitilmesi gerektiğini söylüyordu. Devrimi oradan başlatmak niyetindeydi ve aile mevhumunu silip atmak derdini dert edinmişti. Tüm bu gözlem planında dahi aradan ayrık otları çıkmaya matuf. Bunun da yegane geliştiği yapı yine aile. Kültürel kodlanmışlıklar, gelenek ve görenek, dini hassasiyetler özellikle Türk toplumu nezdinde konuşursak hala büyük ölçüde korunabilmiş. Böyle bir zuhur ediş tam olarak mutlak bir ikililiği yaratmakla görevli gibi. Nedir bu ikililik? Pek tabi iktidar nizamı ile aile nizamının çarpışması. 

İşte temelde münevver mi entelektüel mi olma sorusu burada nevzuhur ediyor. Entelektüel etimolojik olarak seçmek kelimesine kadar gidiyor. Fransızcadan dilimize giren versiyonu ise aydın, kültürlü kişi. Münevver kelimesi ise Arapça bir kelime ve nur kelimesinden ortaya çıkıyor. Anlamı nurlandırılmış, nurlanmış. Yani entelektüel insan aydın insandır. Kendi aydınlığını kendi azmine, çalışmasına, çabasına borçludur. Okumuştur, yazmıştır, izlemiştir, öğrenmiştir ve vakitlice yaratmaya başlamıştır. Bu merhalelerden sonra aydın olmuştur, entelektüel olmuştur. Münevver olabilmek için ise yaratan Allah’ın bize bir ilim yolunu nasip etmesi gerekir. Nuru verende odur, nurun yolunu açanda. Bizim keşfedeceğimiz, gideceğimiz yol, yapabileceklerimizin birinden bini tamamı ile Allah’ın bize bir lütfudur. Önce Rab ol diyecek ondan sonra olacağa inanmadır. Münevver olmakla entelektüel olmak arasında gece ile gündüz kadar fark vardır. 

Dünya’nın dahi aşk üzerine döndüğünü düşünen tasavvuf ehillerini entelektüel olarak sıfatlandırabilir miyiz? Entelektüel aşk, sevgi üzerine yazar çizer fakat lügatinde merhametin karşılığı yoktur. Münevver ise Mevlayı bulma yollarında Leyla faslından geçmeyi göze alabilmektedir. En merhametliye ulaşma azameti merhametin, aşkın ve sevginin ta kendisi değil midir? Sait Faik için entelektüel denilebilir mi? Entelektüel bilgiyi sunan münevver ise bilgiyi parlatandır. Entelektüel işin madde kısmıyla ilgilenirken münevver mana kısmını keşfe dalmıştır. Materyalizm bizatihi entelektüalizmin kendisidir. Bir Müslüman materyalist olamaz. İşte bugün tam olarak modern dünya bize entelektüel olmamızı güdülüyor. Entelektüel olalım bir nevi boşa çene çalalım. Ümmete yarar noktası şuursuz bir okuma, izleme, öğrenme ve caka satma hadisesi. Donuklaşan bakışların nedeni değil mi entelektüel sohbetler ve neticesinde ortaya çıkan dımdızlak ideolojiler. Münevverin başucu kitabı Kur’an-ı Kerim olurken entelektüel fikri maceraların sonucu değil mi ateizm. Entelektüel bir elinde şarabını yudumlarken bir eliyle Kur’an-ı Kerim’i okuyabilir çünkü nihayetinde bir kitaptır o ve entelektüel olmak için okunması gereklidir. Son derece oportünist bir yaklaşım açısındadır. Bilmelidir çünkü bilgiyi satacaktır, bir nevi bilgi kapitalisti diyebiliriz. Fakat bir münevver laf debdebesinde yedek kurşun olarak tutmak için içki türleri üzerine okuma yaparken bir 52 yılı şarabının tadına bakamaz. Sınırları vardır ve ilahi sınırları onu bir bilgi kapitalisti yapmaktan uzak tutar. Entelektüel zamanı saatin dakikalarına göre ayarlar ve sanayi toplumunun ortasında yer aldığının farkında bile değildir. Oysa münevver için vakit ezan ve sonrası, öncesi şeklinde ayrıma tabi kılınmıştır. Yani entelektüel bir kamu gücünün kamu yararını düşünme zorunluluğunda olması gibi kendi yararını, bilginin kendisine sağlayacağı yararı, mertebeyi, mevkii düşünmekte iken münevver ümmet adına ne alabilirizi, ne katabilirizin peşine düşendir. Entelektüel olmak damak zevkine sahip olmak, mutfak kültürü edinmek gerektirir. Fransız mutfağı, İtalyan mutfağı, Şili mutfağı vs. Münevver için bu bir zul teşkil eder. Hurmayla gününü gecesini geçirmiş bir peygamberin ümmeti iki öğün yemek yerken dahi bir öğününü açla paylaşmanın gerekliliğini bilir. Damak zevkinin yemek seçmeyi getirdiğini ve yemek seçmenin beğenmemeyi. Oysa bir nimete nimet gözüyle bakabilendir münevver. Tüm bu örnekleri sayfalar dolusu arttırabiliriz. Cumhuriyetimiz seneler geçerken çok seçkin entelektüeller yaratmada mahir olmuştur. Cumhuriyet ve yönetici kadrolar hedeflerini başarıyla gerçekleştirirken münevver üretmesi gereken kesim dönem dönem bocalamışsa da şükür kendini toplama devresine hızla girdi.  Zaman ve mekan tasavvurunu aşmış manaya ehil olmuş bir gençliğin yetişmesi için bu münevverlerin kendini önce tanımlaması, sonra tanıtması ve mutaassıplar karşısında orta yerde konuşmaları gerekir. Çünkü İslam dini ve Müslümanlık eylemi en direk şekilde ortaya koyma dinidir. Münevver olmanın en zor olduğu dönemlerde tüm entelektüel geçinenlere ilmihal okumayı tavsiye eden Cahit Zarifoğlu’nu rahmetle anıyorum.

… Bu konuda okumak için…

Aydın kimdir? Muhafaza’nın ve Değişim’in kimyası

Aydın konusu gerçekten sorunlu görülüyor. Her ideoloji, her grup kendi liderini, kahramanını aydını ilan ediyor çünkü. Tam da bu sebeple tanımından önce başka bir sıfata daha ihtiyaç duyuluyor: Reformist aydın, muhafazakar aydın, Kürt aydını, Türk aydını, vs.. Kısacası “aydın olmak” hem toprak(toplum) hem de tohum(aydın) gibi üzerinde durulup incelenmesi yazılıp çizilmesi gereken bir kavram. Değişimin adresi kabul edilen Aydın’ın tanımı konusunda muhafazakar olunabilir mi?” 130 sayfalık bu kitapta modernleşme sürecinde Aydın’ı ve Aydınlanma’yı sorgulayan bakış açıları bulacaksınız. Ama teori ile yetinmeyen, fikrin eyleme dönüşmesini, Cumhuriyet’i, demokrasiyi ve sivil itaatsizlik olgusunu da sorgulayan yazılar bunlar. Buradan indirebilirsiniz. 

Gazetecilik Neden Dibe Vurdu?

Gazeteciler bizi bilgilendiriyor mu yoksa aldatıyor mu? Gazetecilik galiba dürüstçe yapılmasına imkân olmayan bir meslek. Çünkü birbirine zıt işlerin aynı anda icra edilmeleri gerekiyor: Habercilik, savcılık, komiklik, amigoluk… Gazeteci kendisine bilgi verebilecek herkesle iyi geçinmek için biraz politik davranmak daha doğrusu yalan söylemek zorunda. Ama aynı zamanda ondan gözü kara bir savcı gibi olayların üzerine gitmesi, iyi bir hâkim gibi dürüst olması da bekleniyor. Bir bilim adamı gibi konuları derinlemesine irdelemesi ama sıkıcı olmadan toplumun her kesimini eğlendirebilmesi… Gazetecilerden halkı aydınlatmaları isteniyor ama aynı zamanda da halka benzemeleri. Yoksa gazeteleri satılmıyor, TV kanalları izlenmiyor. Bu koşullarda “gazeteci gibi” gazetecilik yapılabilir mi? Derin Düşünce yazarları sorguluyor…