AK Parti’yi dinî bir cemaat zannetmek

Ak Partiye yönelik yıllardır süren teveccühün nedeni o partinin daha dindar ve muhafazakâr olması değildir. Biraz sosyolojik, daha çok psikolojik kısa bir analiz yaparak diyebiliriz ki, halkın yarısının bu partiye yöneliminin sebebi esasında, çok fazla vicdan azabı duymadan dünyaya bağlanabilme imkânını kendilerine sunuyor olmasıdır kanaatimce. En genel ifadesiyle muhafazakâr diyebileceğimiz Anadolu halkının Ak parti üzerinden dünyanın nimetlerine kavuşabilmesidir; ama sadece bu değil, burada esas önemli ve kritik olan bu “dünyaya kavuşma” halinin dindarlık düşüncesinde çok fazla bir çatlak oluşturmadan, imanlarının sarsıldığının ve dinden uzaklaştıkları hissine kapılmadan bu nimet bolluğu içine girebilmenin gerçekleşmesidir. Ak Parti, politikaları ve söylemleriyle muhafazakâr insanların çoğuna, dindarlıktan vazgeçmeden, hatta oy vermek ve kendisini desteklemek suretiyle dine hizmet etmiş olacağı duygusu ile dünya nimetlerinin her türlüsünden bolca faydalanmayı aynı anda sunabilmesi dolayısıyla güçlü bir cazibeye sahip. “Hem dindarız ve büyük bir medeniyet inşası yolunda ilerliyoruz hem de dünyadan en güzel biçimde istifade de edebiliyoruz. Hatta öyle ki, bu dünyadan daha fazla istifade ediyor olmamız bizzat bu hizmetler ve dindarlık için gerekli ve zorunludur…”

90’lı yıllara kadar İslamcı/muhafazakâr çevreler onlarca yıl boyunca laik/seküler/batılı/İslam dışı olduğu düşüncesiyle modern çağa ve nimetlerine mesafeli bir tavır takındılar. İslam’ın her çağda geçerli evrensel ilkeleri vardı ve bu ilkelere göre bir hayat tanzim edilmeliydi. Bu düşünce, ideallerini hali hazırda içinde yaşadıkları toplumsal realiteden uzak gören bu anlayış sahiplerinin dünyanın türlü çeşitli nimetlerine de daha mesafeli olmalarıyla sonuçlanıyordu. Modern dünyaya ait tüketim kalıplarını benimsemek onlar açısından neredeyse imkânsız ve dine ters görünmekteydi. Çok rijit ve elastikiyeti yokmuş gibi görünen bu mesafeli tavrın 80’lerden itibaren çözülmeye ve gevşemeye başladığını görüyoruz.

Dindarlara hayat hakkı tanınmayan bir ülkede nasıl Müslümanca yaşanabilir sorusu sorulmaya başladığında da “çözülme” hızlanmıştır. Örneğin Nilüfer Göle’nin “Modern Mahrem” çalışması, dindar/başı örtülü kadınlar açısından bu sorunsalın üstesinden nasıl gelindiğini gösteren, zamanında yapılmış isabetli tespitlerle doludur.

Uzunca süre karşımıza türban yasağı olarak çıkan haksızlık, dindar kadının kentleşmek, kent ırmağına dâhil olmak arzusunu gerçekleştirmek istedikten sonra gündeme gelmiştir. Başörtüsü, geleneksel sınırlar içinde kalmış, muhafazakâr doğal bir yaşam içinde kendiliğinden benimsenmiş ve nesilden nesle aktarılmış bir örtünme biçimidir. Türban ise kentlileşen, daha doğru bir ifadeyle kentlileşmek isteyen Müslüman kadının, bu “talepkâr” kadının örtünme şeklidir. Tabi burada “talepkâr” ifadesine negatif bir anlam yüklediğimiz düşünülmesin kesinlikle; bu talebi çok insani ve tabii bir yönelim olarak görmek gerekir. Zaten böyle olması sebebiyle, zihinlerde aşılmaz duvarlar gibi duran idealler ve ilkeler setini aşıp geçmiştir. Yani su doğal mecrasının bulmuş, insanlar hayatın ve zamanın ritmine ayak uydurmaya başlamışlardır.

Burada tüm muhafazakâr insanlar için geçerli bir dönüşümden bahsediyoruz şüphesiz. Müslüman iş adamı zenginleşmek, büyümek istiyordu; dindar Anadolu delikanlısı, başörtülü kızı okumak, meslek sahibi olmak istiyordu; Müslüman siyasetçi iktidar olmak, ülke yönetiminde söz sahibi olmak istiyordu vs. Ama tüm bunları İslam dininin hükümlerine ters düşmeden gerçekleştirmek istiyordu. İşte Ak Parti bu çözülmesi göründüğü kadar kolay olmayan problemli durumun cevabını teşkil eden siyasi bir hareket olarak toplumda karşılık bulmuştur. Sistemle mücadele dini bir terminoloji ve formda veriliyor gibi görünse de, belki de bütün kavga, kendisini yeni modern dünyada, kentte ispatlamanın, göstermenin, gerçekleştirmenin; statü, itibar ve iktidar arayışının bir ifadesiydi. Aslında İslami olmadan önce insanı bir duygunun dışavurumuydu.

Mütedeyyin/muhafazakâr pek çok insanın, Ak Partiyi yukarıda ifade ettiğimiz şekilde gördüğünü kabul edeceğini zannetmiyorum. Burada, hem dünyadan istifade edeceğimiz hem de “mücadelemizden”  vazgeçmediğimiz anlamına gelecek bir parti bulalım şeklinde bilinçli bir arayış söz konusu olmadı çünkü. İnsan tabiatıyla uyumlu, kişinin derin ruhsal çelişkiler yaşamadan psikolojik yaşamını düzene sokan bir süreç işledi, ağır ağır, çaktırmadan, fazla huzursuz etmeden. Ak Partinin de hem öznesi hem de nesnesi olduğu bir süreçtir, bu. Bu parti Anadolu insanının modern kent hayatı karşısındaki ürkekliğini atmasına yardımcı olmuştur. Ak Parti, muhafazakâr Anadolu insanını “iki arada bir derede”likten kurtaran partidir.

Durduğunuz noktaya göre cereyan eden bu hadiseye müspet ya da menfi bir değer atfetmek mümkün. Bu durum kimini ‘endişeli modern’ yapabilir kimisini de ‘endişeli muhafazakâr’…

Tüm bu sorunsalların nasıl aşıldığı sorusunun cevabı, özellikle kapitalizm ve kentleşmenin Müslümanlarda nasıl yeni bir “melez bilinç” oluşturduğu sorusuna verilecek cevapla örtüşmekte. Melez bilinç ifadesini, “Yaralı Bilinç” kitabının yazarı olan İranlı düşünür Daryush Shayegan’ın bir diğer kitabının ismi olan “Melez Bilinç”ten aldım. Katılmadığım pek çok görüşü olsa da yazıdaki analiz bağlamında tartışmaya ve okunmaya değer bir yazar olduğunu söylemeliyim.

***

Ak Parti nedir? sorusunun gerçek anlamda cevabının yukarıda ifade ettiğim şekilde olduğunu düşünmekteyim. Toplum nezdinde doğru konumlandırılırsa, seçimlere gittiğimiz şu zamanda diliminde miting meydanlarında ve televizyon ekranlarında dini değerlere ve sembollere vurgu yapmanın ve onları kullanmanın eskiye göre artık daha az karşılık bulduğu belki daha iyi anlaşılabilir. Unutmayalım ki, gençlerinin çoğunun 28 Şubat’ı bile hatırlamadığı bir toplumda yaşıyoruz. Umuyoruz ki, bu seçim dinin seçimlere malzeme edildiği son seçim olur.

… E-kitap okumak için…

Senin tanrın çok mu yüksekte?

Güzel olan ne varsa İnsan’ı maddî varoluşun, bilimsel determinizmin ötesine geçirecek bir vasıta. Sevgilinin bir anlık gülüşü, ay ışığının sudaki yansıması, bir bülbülün ötüşü ya da ağaçları kaplayan bahar çiçekleri… Dinî inancımız ne olursa olsun hiç birimiz güzelliklere kayıtsız kalamıyoruz. Etrafımızı saran güzelliklerde bizi bizden alan, yeme – içme – barınma gibi nefsanî dertlerden kurtarıp daha “üstlere, yukarılara” çıkaran bir şey var. Baş harfi büyük yazılmak üzere Güzel’lik sadece İnsan’a hitab ediyor ve bize aşkın/ müteâl/ transandan olan bir mesaj veriyor: “Sen insansın, homo-economicus değilsin”.

İşte bu yüzden “kutsal” dediğimiz sanat bu anlayışın ve hissedişin giriş kapısı olmuş binlerce yıldır. Tapınaklar, ikonalar, heykeller insanları inanmaya çağırmış. Ancak inancı ne olursa olsun bütün “kutsal sanatların” iki zıt yola ayrıldığını, hatta fikren çatıştığını da görüyoruz:

• Tanrı’ya benzetme yoluyla yaklaşmak: Teşbihî/ natüralist/ taklitçi sanat,
• Tanrı’yı eşyadan soyutlama yoluyla yaklaşmak: Tenzihî/ mücerred sanat.

Kim haklı? Hangi sanat daha güzel? Hangi sanatçının gerçekleri Hakikat’e daha yakın? Bu çetrefilli yolda kendimize muhteşem bir rehber bulduk: Titus Burckhardt hem sanat tarihi hem de Yahudilik, Hristiyanlık, İslâm, Budizm, Taoizm üzerine yıllar süren çalışmalar yapmış son derecede kıymetli bir zât. Asrımızın kaygılarıyla Burckhardt okyanusuna daldık ve keşfettiğimiz incileri sizinle paylaştık.Buradan indirebilirsiniz.

Öteki Sinemanın Çocukları

Yakında sinemanın bir endüstri değil sanat olduğuna kimseyi inandıramayacağız. Zira “SinemaEndüstrisi” silindir gibi her şeyi ezip geçiyor. Sinema ürünleşiyor. Reklâm bütçesi, türev ürünlerin satışı derken insanlar otomobil üretir gibi film ÜRETMEYE başladılar. Belki en acısı da “sinema tekniği” öne çıkarken sinema sanatının unutulması. Fakat hâlâ “iyi bir film” ile çok satan bir sabun veya gazozun farkını bilenler de var. Çok şükür hâlâ ustalar kârlı projeler yerine güzel filmleryapmaya çalışıyorlar. Derin Düşünce yazarları da “İnsan’sız Sinema Olur mu?” kitabından sonra yeni bir sinema kitabını daha okurlarımıza sunuyorlar. “Öteki Sinemanın Çocukları” adlı bu kitap 15 yönetmenle buluşmanın en kolay yolu: Marziyeh Meshkini, Ingmar Bergman, Jodaeiye Nader Az Simen, Frank Capra, Dong Hyeuk Hwang, Andrey Rublyov, Sanjay Leela Bhansali, Erden Kıral… Buradan indirebilirsiniz.

Kitap Tanıtan Kitap 6

Bir varmış, bir yokmuş. Mehtaplı bir eylül gecesinde Ay’a bir merdiven dayamışlar. Alimler, yazarlar, şairler ve filozoflar bir bir yukarı çıkıp oturmuşlar. Hem Doğu’dan hem de Batı’dan büyük isimler gelmiş: Lev Nikolayeviç Tolstoy, René Guénon, Turgut Cansever, El Muhasibi, Şeyh-i Ekber, Cemil Meriç, Arthur Schopenauer, Ahmet Hamdi Tanpınar, Mahmud Sâmi Ramazanoğlu, Mahmut Erol Kılıç… Sadece bir kaç yer boş kalmış. Konuklar demişler ki “ başka yazar çağırmayalım, bu son sandalyeler bizim kitabımızı okuyacacak insanlara ayrılsın”. Evet… Kitap sohbetlerinden oluşan derlemelerimizin altıncısıyla karşınızdayız. Buradan indirebilirsiniz.

Önceki kitap sohbetleri:

• Kitap Tanıtan Kitap 1
• Kitap Tanıtan Kitap 2
• Kitap Tanıtan Kitap 3
• Kitap Tanıtan Kitap 4
• Kitap Tanıtan Kitap 5

Sen insansın, homo-economicus değilsin!

Avusturyalı romancı Robert Musil’in başyapıtı Niteliksiz Adam, James Joyce‘un Ulysses ve Marcel Proust‘un Geçmiş Zaman Peşinde adlı eserleriyle birlikte 20ci asır Batı edebiyatının temel taşlarından biri. Bu devasa romanın bitmemiş olması ise son derecede manidar. Zira romanın konusunu teşkil eden meseleler bugün de güncelliğini koruyor.  Biz “modernler” teknolojiyle şekillenen modern dünyada giderek kayboluyoruz. İnsan’a has nitelikleri makinelere, bürokrasiye ve piyasaya aktardıkça geriye niteliksiz bir Ben’lik kalıyor. İstatistiksel bir yaratık derekesine düşen İnsan artık sadece kendine verilen rolleri oynayabildiği kadar saygı görüyor: Vatandaş, müşteri, işçi, asker…

Makinelerin dişli çarkları arasında kaybettiğimiz İnsan’ı Niteliksiz Adam’ın sayfalarında arıyoruz; dünya edebiyatının en önemli eserlerinden birinde. Çünkü bilimsel ya da ekonomik düşünce kalıplarına sığmayan, müteâl / aşkın bir İnsan tasavvuruna ihtiyacımız var. Homo-economicus ya da homo-scientificus değil. Aradığımız, sorumluluk şuuruyla yaşayan hür İnsan.Buradan indirebilirsiniz.

Gözle dinlenen müzik: Tezyin

Batı sanatı her hangi bir konuyu “güzel” anlatır. Bir kadın, batan güneş, tabakta duran meyvalar… İslâm sanatının ise konusu Güzellik’tir. Bunun için tezyin, hat, ebru… hatta İslâm mimarîsi dahi soyuttur, mücerred sanattır.

Derrida, Burckhardt, Florenski ve Panofski’nin isabetle söylediği gibi Batılı sanatçı doğayı taklid ettiği için, merkezi perspektif ve anatomi kurallarının hakim olduğu figüratif eserler ihdas eder. Bu taklitçi eserler ise seyircinin ruhunu değil benliğini, nefsini uyandırır. Zira kâmil sanat tabiatı taklid etmez. Sanat fırça tutan elin, tasavvur eden aklın, resme bakan gözün secdesidir. Tekâmül eden sanatçı (haşa) boyacı değil bir imamdır artık. Her fırça darbesi tekbir gibidir. Zahirde basit motiflerin tekrarıyla oluşan görsel musiki ile seyircilerin ruhu öylesine agâh olur ki kalpler kanatlanıverir. Müslüman sanatçı bu yüzden tezyin, hat, ebru gibi mücerred sanatı tercih eder. Güzel eşyaları değil Güzel’i anlatmak derdindedir. Çünkü ne sanatçının enaniyet iddiası ne de seyircinin BEN’liği makbul değildir. Görünene bakıp Görünmez’i okumaktır murad; O’nun güzelliği ile coşan kalp göğüs kafesinden kurtulup sonsuzluğa kanat açar.

Tezyinî nağmeleri gözlerimizle işitmek için yazıldı bu e-kitap. John locke gibi bir “tabula rasa” yapmak için değil Hz. İbrahim (as) gibi “la ilahe” diyebilmek için. Buradan indirebilirsiniz.

Kaybedenler Klübü: Anti-demokratik bir muhalefetin kısa tarihi

T.C. kurulurken Hitler, Mussolini ve Stalin başrolleri paylaşıyordu. İki dünya savaşının ortalığı kasıp kavurduğu o korkunç yıllarda “bizim” Cumhuriyet gazetesi’nin faşizme ve faşistlere övgüler yağdırması bir rastlantı mıdır? Kemalistlerin ilâhı olan Atatürk’ün emriyle 80.000 Alevî Kürd’ün Dersim’de katledilmesi, Kur’an’ın, ezanın yasaklanması, imamların, alimlerin idam edilmesi, Kürtleri, Hristiyanları ve Yahudileri hedef alan zulümler de yine Atatürk ve onu ilahlaştıranlar tarafından yapılmadı mı?

Bu ağır mirasa sahip bir CHP ve Türk solu şimdilerde “İslâmî” olduğu iddia edilen bir cemaat ile, Fethullah Gülen’in ekibiyle ittifak içinde. Yobaz laiklerin, yasakların kurbanı olduklarını, baskı gördüklerini iddia ediyor bu insanlar. Ama bir yandan da alenen İslâm düşmanlığı yapan her türlü harekete hatta İsrail’e bile destek vermekten çekinmiyorlar. Tuttukları yol İslâm’dan daha çok bir ideolojiye benziyor: Gülenizm. Millî istihbarattan dershanelere, dış politikadan bankalara kadar her konuda dertleri var. Ama Filistin’de, Doğu Türkistan’da, Irak’ta, Suriye’de, Arakan’da zulüm gören Müslümanları dert etmiyorlar. Acayip…

Türk solu, CHP ve Fethullah Bey… Nereden geldiler? Nereye gidiyorlar? Elinizdeki bu kitap meseleyi tarihsel bir perspektifte ele almayı amaçlıyor.Buradan indirebilirsiniz.

Gurbetçi Freud ve “Das Unheimliche”

Modern insanın kalabalıkta duyduğu yalnızlığı sorgulamak için iyi bir fırsat… Sigmund Freud gurbette olma duygusunu, yabancılık, terk edilmişlik hissini anlatan “Das Unheimliche” adlı denemesini 1919’da yayınlamış. İsminden itibaren tefekküre vesile olabilecek bir çalışma. Zira “Unheimliche” alışılmışın dışında, endişe verici bir yabancılık hissini anlatıyor.

Bu hal sadece İnsan’a mahsus: Kaynağında tehdit algısı olmayan, hayvanların bilmediği bir his. Belki huşu / haşyet ile akrabalığı olan bir varoluş endişesi? Gurbete benzer bir yabancılık hissi, sanki davet edilmediğim bir evdeyim, kaçak bir yolcuyum bu dünyada. Freud’un İd (Alt bilinç), Benlik (Ego), Üst Benlik (Süperego) kavramları iç dünyamızdaki çatışmalara ışık tutabilir mi? Dünyada yaşarken İnsan’ın kendisini asla “evinde” hissetmeyişi acaba modern bir hastalık mıdır? Teknolojinin gelişmesiyle baş gösteren bir gerginlik midir? Yoksa bu korku ve tatminsizlik hali insanın doğasına özgü vasıfların habercisi,  buz dağının görünen ucu mudur? Hem Sigmund Freud’u tanıyanların hem de yeni keşfedecek olanların keyifle okuyacağını ümid ediyoruz. Buradan indirebilirsiniz.

Fethullah Gülen’i iyi bilirdik

(Son güncelleme: Üçüncü sürüm, 28 Ocak 2014)

Türkçe Olimpiyatlarını ve Türk okullarını sevmiştik. Gözü yaşlı vaizin Amerika’da yaşamasına alışmıştık. 1980 öncesinde komünizme karşı CIA ile işbirliği yapmasına “taktik” demiştik. Fethullah Gülen aleyhine açılan davalardan birinin iddianamesinde“pozitivist felsefeye karşı olmak” ile suçlanıyordu. Biz de karşıydık pozitivizme. “Aferin” dedik, “bizdensin”.

Bugün gerçek şu ki Fethullah Bey’in ekibi manşetle, kasetle hükümet devirmeye çalışan, yalan haberle Türkiye’yi ve Müslümanları sürekli zora sokan çirkin insanların tahakkümü altında. Bizim sevdiğimiz, güvendiğimiz “küçük eller” ise koyun sürüsü gibi suskun. Medyada, devlet kurumlarında, emniyet ve adaletin içinde çeteleşme, ergenekonlaşma var. Gülen cemaati dünya ile uğraşmaktan ahirete vakit ayıramıyor. Gülen cemaati bir cemaatten başka herşeye benziyor.

Kitabın ilk yarısında Fethullah Bey’i ve ekibini öven, yapılan iyi işleri savunan, destekleyen makaleler bulacaksınız. Bugün yaşadıklarımızla birlikte değerlendirince can acıtan bir soru kendini dayatıyor bize: Fethullah Gülen ve kurmayları bizi baştan beri kandırdı mı? Yoksa “küçük eller” dediğimiz masum insanların  güzel teşkilâtı sonradan mı kokuştu? Kitabı buradan indirebilirsiniz.

Soyut Sanat Müslümanın Yitik Malıdır

Afganistan’daki bir medreseyi, Bosna’daki bir camiyi, Hindistan’daki Taj Mahal’i görsel olarak islâmî yapan nedir hiç düşündünüz mü? Anadolu kilimlerini, İran halılarını, Fas’taki gümüş takıları, Endülüs’teki sarayları birleştiren ortak unsur nedir? Müslüman olmayan bir insan bile kolaylıkla“bunlar İslâm sanatıdır” diyebilir. Sanat tarihi konusunda hiç bir bilgisi olmayanlar için de şüpheye yer yoktur. Şüpheye yer yoktur da… bu ne acayip bir bilmecedir! Endonezya’dan Fas’a, Kazakistan’dan Nijerya’ya uzanan milyonlarca kilometrekarelik alanda yaşayan, belki 30 belki 40 farklı lisan konuşan Müslüman sanatkârlar nasıl olmuş da böylesi muazzam bir görsel bütünlüğe sadık kalabilmiştir?

Bakan gözleri pasifleştiren tasvirci sanatın aksine İslâm sanatı okunan bir sanattır. Yani görünmeyeni anlatmak için çizer görüneni. Doğayı taklid etmek değildir maksat. İnsanların aklını uyandırması, kalplerine hitab etmesi sebebiyle İslâm sanatının soyut bir sanat olduğu da aşikârdır. Ama Avrupa kökenli soyut sanattan ayrıdır İslâm sanatı. Meselâ Picasso, Kandinsky, Klee, Rothko gibi ressamlar gibi sembolizme itibar edilmemiştir. 284 sayfalık kitabımıza çok sayıda İslâm sanatı örneği ekledik. Bakmak için değil elbette, görünen sayesinde görünmeyeni akledebilmek, yani İslâm sanatını “okumak” için. Buradan indirebilirsiniz.

İslâm’da Mimar ve Şehir

Cumhuriyet’in ilânından beri yaşadığımız şehirler hızla tektipleşiyor. Betondan yapılmış kareler ve dikdörtgenler kapladı ufkumuzu. Trabzon, Aydın, Malatya… Anadolu’nun her yeri birbirine benzedi. Fakat Türkiye’ye has bir sorun değil bu. Batının “alternatifsiz” demokrasisi ve serbest piyasası mimarları da tektipleştirdi. Farklı düşünemeyen, yerel özellikleri eserlerine yansıtmayan mimarlar kutu gibi binalar dikiyor. Moskova, Tokyo, Paris, Hong Kong da tektipleşiyor ve çirkinleşiyor.

Çare? Binalara değil de mimara, yani insana odaklanmakolabilir; yani eşyayı ve sureti değil İnsan’ı ve sîreti merkeze almak. Zira bu bir norm ya da ekol meselesi değil: İslâmiyet’in ilk asırlarında bir şehir övüleceği vakit binalar değil yetiştirdiği kıymetli insanlar anılırmış. Biz de güzel binalarda ve güzel şehirlerde hayat sürmek için önce güzel mimarlar yetiştirerek başlayabiliriz işe. İnsan gibi yaşamak için mimarî çirkinliklerden ve bunaltıcı tektipleşmeden kurtulabiliriz. Bu ancak Güzel Ahlâk ile Güzel Mimarî arasındaki bağı yeniden tesis etmekle olabilir. Çare Mimar Sinan gibi cami yapmak değil Mimar Sinan gibi insan yetiştirmek. Kitabımızın maksadı ise teşhis ve tedaviye hizmet etmekten ibaret. Buradan indirebilirsiniz.