Yüksek Gümrük Duvarları Ekonomiyi Boğar!
By Jonathan Kucukarabaci on Mar 12, 2025 in Amerika, Ekonomi, Endüstri, Jeopolitik
Koruyucu Ekonomi Politikası: 19. Yüzyılda Stratejik Bir Avantaj, 21. Yüzyılda Ekonomik Bir Risk mi?
19. yüzyılın başlarında üretilen bir buharlı lokomotif 5.000 ila 8.000 arasında parçadan oluşuyordu ve birçok ülke bu parçaların tamamını kendi sınırları içinde üretebiliyordu. Oysa bugün, bir çamaşır makinesi, bir lokomotife kıyasla çok daha basit bir ürün olmasına rağmen 1.500 ila 3.000 arasında parçaya sahip ve en gelişmiş ülkeler bile birçok bileşeni dışarıdan ithal etmek zorunda. Bu durum, ekonomik bağımlılığın son iki yüzyılda olağanüstü derecede arttığını gösteriyor ve bu da koruyucu politikaların uygulanmasını daha karmaşık hale getiriyor.
Koruyucu ekonomi politikası (protectionism), ithalatı sınırlayıp yerel üretimi teşvik etmeyi amaçlayan bir yaklaşım ve 19. yüzyılda sanayileşen ülkeler için kritik bir kalkınma aracı olmuştu. O dönemde, yabancı rekabetin yerli sanayiyi ezmesini önlemek için mantıklı ve stratejik bir yöntem olarak görülüyordu. Ancak günümüzde, küreselleşmiş bir ekonomide, koruyucu ekonomi politikaları çok daha riskli hale geldi. Çünkü dünya endüstrileri birbirine çok bağımlı ve bir sektörü korumak, başka bir sektörü zayıflatabiliyor.
1. 19. Yüzyılda Koruyucu Ekonomi Politikası: Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Bir Zorunluluk
1800-1850 yılları arasında birçok ülke, sanayileşme sürecini desteklemek için koruyucu ekonomi politikalarını uyguladı. Günümüzden farklı olarak, ekonomiler büyük ölçüde kendi kendine yetiyordu ve ülkeler ithalatı sınırlandırarak neredeyse tüm üretimlerini kendi topraklarında yapabiliyorlardı.
Koruyucu ekonomi politikaları neden gerekliydi?
- Yeni sanayileri korumak için
- 19. yüzyılın başlarında sanayileşme süreci yeni başlıyordu. ABD, Fransa ve Almanya gibi ülkeler, yerli sanayilerini (çelik, tekstil, buharlı makineler) geliştirmek istiyorlardı ve İngiliz ürünleriyle rekabet etmek zordu.
- ABD’nin 1816 Tarifesi gibi düzenlemeler, ithal edilen İngiliz ürünlerine yüksek gümrük vergileri koyarak yerli sanayiyi korudu.
- Teknolojik bağımlılığı azaltmak için
- Buharlı lokomotifler ve buharlı gemiler gibi makinelerin yerli üretimi stratejik bir meseleydi.
- Bir ülke, temel makinelerini ithal etmek yerine kendisi ürettiğinde, hem ekonomik hem de askeri olarak daha bağımsız hale geliyordu.
- Yerel istihdamı artırmak ve refahı korumak için
- Sanayileşme süreci, milyonlarca yeni iş imkânı yarattı.
- Eğer bir ülke çok fazla ithalat yaparsa, kendi halkının iş bulma şansı azalacaktı.
- Kendi kendine yeten bir ekonomi oluşturmak için
- 1800’lerin başında bir ülke, demir, çelik, tekstil ve makineler dahil neredeyse tüm ürünleri kendi içinde üretebiliyordu.
- Uluslararası tedarik zincirleri çok daha sınırlıydı, bu yüzden koruyucu politikalar daha etkiliydi.
Bu politikalar sayesinde ABD ve Almanya, sanayileşme süreçlerini hızlandırarak küresel güçler haline geldiler.
2. 21. Yüzyılda Koruyucu Ekonomi Politikası: Küreselleşmiş Bir Ekonomide Riskli Bir Strateji
Bugün, dünya ekonomisi 200 yıl öncesine göre çok daha birbirine bağımlı hale gelmiştir. Bir ürün, genellikle birden fazla ülkede üretilen yüzlerce bileşenden oluşur. Bu nedenle, aşırı koruyucu politikalar uygulamak ulusal ekonomiye zarar verebilir.
Koruyucu ekonomi politikaları günümüzde neden riskli?
- Bir sektörü korumak, başka bir sektörü yok edebilir
- Örneğin, eğer bir ülke çelik ithalatına vergi koyarsa, bu durum yerel çelik üreticilerine fayda sağlayabilir. Ancak, otomotiv ve makine sektörleri çelik fiyatlarının artması nedeniyle zarar görür.
- Benzer şekilde, eğer bir ülke yarı iletken ithalatını sınırlandırırsa, bu durum yerli üretimi teşvik edebilir ancak bilgisayar ve telefon üreticilerini zor durumda bırakabilir.
- Tüketiciler için fiyatları artırabilir
- Aşırı korumacı politikalar, ucuz ithal ürünlere erişimi azaltarak fiyatların yükselmesine neden olabilir.
- Örneğin, yabancı akıllı telefonlara ek vergi getiren bir ülke, tüketicilere daha pahalı ve daha az seçenekli bir piyasa sunar.
- Ticaret savaşlarına yol açabilir
- Günümüzde korumacı politikalar, diğer ülkelerden misilleme olarak ekonomik yaptırımlar ve ticaret savaşları doğurabilir.
- Örneğin, ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşı, küresel teknoloji sektörünü derinden etkiledi ve birçok şirkete zarar verdi.
Günümüzde koruyucu politikalar nerede işe yarayabilir?
- Stratejik sektörlerde: Savunma, enerji ve yarı iletkenler gibi hayati sektörlerde tam bağımlılık risklidir.
- Geçici sanayi desteği: Bazı sektörler (örneğin, batarya üretimi gibi) küresel rekabete girmeden önce desteklenebilir.
- Temel ihtiyaç maddelerinde bağımsızlık: Tarım ve enerji gibi alanlarda ithalata aşırı bağımlılık tehlikeli olabilir.
3. 19. ve 21. Yüzyılın Koruyucu Politikalarının Karşılaştırması
| Kriter | 1800’lerde Koruyucu Politikalar | Günümüzde Koruyucu Politikalar |
|---|---|---|
| Temel Amaç | Ulusal sanayiyi kurmak | Stratejik sektörleri korumak |
| Ekonomik Bağımlılık | Düşük (ülkeler çoğu ürünü kendisi üretebiliyordu) | Yüksek (küresel tedarik zincirleri var) |
| Ekonomiye Etkisi | Olumlu: Yerli üretim ve istihdam artışı | Riskli: Fiyat artışı ve rekabet gücünü zayıflatma |
| Ticaret Savaşları Riski | Düşük | Yüksek (yaptırımlar ve misillemeler) |
| Ulusal Bağımsızlık | Koruyucu politikalar bağımsızlığı artırdı | Kötü yönetildiğinde bağımsızlığı zayıflatabilir |
Sonuç: Günümüzde Koruyucu Politikalar Ne Kadar Mantıklı?
Koruyucu ekonomi politikaları hala etkili bir araç olabilir, ancak çok dikkatli uygulanmalıdır. 19. yüzyılda, ülkeler sanayileşmek için bu politikaları başarıyla kullandılar. Ancak günümüzde, ekonomik bağımlılık çok daha yüksek olduğu için yanlış uygulanırsa ülke ekonomisine zarar verebilir.
Bugünün ekonomik stratejisi, serbest ticaret ve koruyucu politikalar arasında akıllıca bir denge kurmaktır. Aksi takdirde, 21. yüzyılın küresel ekonomisinde, yanlış koruma politikaları ulusal ekonomiyi güçlendirmek yerine zayıflatabilir.
