Trump: Tutarsızlık mı, Gizli Strateji mi?
By Tavit Kilimciyan on Mar 17, 2025 in Amerika, Ekonomi
Donald Trump, başkanlığa geldiğinden beri ekonomi politikalarında ilk bakışta çelişkili görünen kararlar aldı. Amerikan sanayicilerini korumak için gümrük vergilerini artırdı, yerel kaynakları (petrol, çelik, alüminyum) destekledi ve ülkeyi yeniden sanayileştirmeyi hedefledi. Aynı zamanda, iş dünyasına dostane bir lider olarak görünmeye çalıştı. Ancak, bu politikalar fiyatları artırarak Amerikalı tüketicilere ve ithalata bağımlı sanayilere zarar verebilir. Peki, bu kararlar gerçekten birbiriyle çelişiyor mu, yoksa bizim göremediğimiz daha karmaşık bir strateji mi var?
1. Trump’ın Ekonomik Politikalarının Görünürdeki Tutarsızlığı
Trump’ın ekonomi politikalarında birkaç önemli çelişki göze çarpıyor:
- Sanayi Koruma Önlemleri vs. Enflasyon: Çelik, alüminyum ve otomobillere gümrük vergisi koyarak Amerikan üreticilerini koruyor, ancak bu ham maddeyi kullanan diğer sektörlerin (otomotiv, havacılık, inşaat) maliyetlerini artırıyor.
- Vergi İndirimleri vs. Kamu Harcamaları: Trump, büyümeyi teşvik etmek için büyük vergi indirimleri yaptı, ancak askeri harcamalar ve sanayi teşvikleri nedeniyle bütçe açığı arttı.
- Düşük Dolar vs. Doların Küresel Hâkimiyeti: İhracatı artırmak için doların değerini düşürmek istiyor, ancak ABD dolarının dünya ticaretindeki lider konumunu da korumak zorunda.
- Yerel Enerji Üretimi vs. Yenilenebilir Enerji: Petrol, gaz ve kömür sektörlerini desteklerken yenilenebilir enerjiye de bazı teşvikler veriyor, ancak bu karmaşık bir mesaj oluşturuyor.
2. Trump’ın Üzerindeki Çeşitli Sanayi Gruplarının Baskısı
Trump, farklı sektörlerden gelen baskılar nedeniyle zaman zaman çelişkili politikalar uyguluyor:
- Ham madde üreticileri (çelik, alüminyum, petrol) yüksek gümrük vergileri ve korumacı politikalar talep ediyor.
- İmalat sanayi (otomotiv, havacılık, yüksek teknoloji) ise güçlü bir dolar ve küresel tedarik zincirlerine bağımlı.
- Teknoloji şirketleri (Apple, Tesla) istikrarlı ticaret anlaşmaları ve yetenekli iş gücü için göç politikalarında esneklik istiyor.
Bu baskılar nedeniyle Trump, çoğu zaman koşullara göre esnek hareket eden, belirli bir çizgisi olmayan bir lider olarak algılanıyor.
3. Göründüğünden Daha Akıllıca Bir Strateji Olabilir mi?
Tutarsız gibi görünen politikalarının arkasında üç temel strateji olabilir:
A. Uzun Vadeli Sanayileşmeyi Zorlamak
- Trump, ithalatı pahalı hale getirerek şirketleri tedarik zincirlerini yeniden gözden geçirmeye zorluyor.
- Amerikan sanayisini otomasyona ve yerli üretime yönlendirmeyi hedefliyor.
- Japonya’nın 1970-80’lerde uyguladığı ve sanayisini ileri teknolojiye yönlendirdiği modele benziyor.
B. Enflasyonu Sanayileşme İçin Bir Araç Olarak Kullanmak
- Yüksek ithalat maliyetleri, Amerikalı tüketicileri yerli ürünleri almaya yönlendirebilir.
- Orta düzeyde enflasyon, uzun vadede kamu borcunu azaltmaya yardımcı olabilir.
- Franklin Roosevelt’in 1930’larda Yeni Düzen (New Deal) programıyla sanayiyi teşvik etmesine benzer bir yöntem uygulanıyor.
C. Korumacılığı Jeopolitik Bir Silah Olarak Kullanmak
- Trump, ticaret savaşlarını Avrupa ve Çin’e baskı yapmak için bir araç olarak kullanıyor.
- ABD, Çin’e karşı üretim zincirlerini Hindistan ve Meksika gibi ülkelere kaydırıyor.
- Bu taktik, 1980’lerde Japonya’nın ABD’ye karşı ticaret avantajını kaybetmesine neden olan Amerikan baskısıyla benzerlik taşıyor.
4. ABD ve Avrupa’nın Sanayileşme Süreçlerinden Dersler
- Plaza Anlaşmaları (1985): Reagan yönetimi, doları bilinçli olarak devalüe etti ve ihracatı artırarak ABD sanayisini yeniden canlandırdı.
- Roosevelt’in Yeni Düzen Politikaları (1930’lar): Büyük Buhran sonrası, ABD’de büyük altyapı projeleri ve sanayi destekleriyle ekonomiyi güçlendirdi.
- Avrupa’nın II. Dünya Savaşı Sonrası Sanayileşmesi: Marshall Planı sayesinde sanayi canlandı, ancak küreselleşme ile bu sanayinin çoğu zamanla Asya’ya kaydı.
- Fransa ve Almanya’nın Yeniden Sanayileşme Denemeleri: 2000’lerde yapılan teşvik programları küresel rekabet nedeniyle başarısız oldu.
5. Sonuç: Kırılma Noktasına Giden Bir Strateji mi, Yoksa Ekonomik Kaos mu?
Trump’ın ekonomi politikası korumacılık, vergi indirimleri ve doların hâkimiyetini koruma arasında gidip geliyor.
Başarılı olursa, ABD sanayisini yeniden yapılandırabilir ve belirli sektörlerde rekabet avantajı sağlayabilir.
Başarısız olursa, yüksek enflasyon, bütçe açığı ve küresel ticaret savaşları ABD ekonomisine ciddi zarar verebilir.
Sonuç olarak, Trump katı bir ekonomik doktrine sahip bir lider değil, daha çok koşullara göre hamle yapan, fırsatçı bir yaklaşımı benimseyen bir stratejist gibi görünüyor.
