• Fizik biliminin bir dalı olan kuantum mekaniği, atomlar ve atom altı parçacıkların davranışını inceleyen bir teori.
• Bu temel teori, Kâinat’ı anlama şeklimizde bir devrim oldu. Transistörler, lazerler ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) makineleri gibi birçok modern teknoloji de bu sayede geliştirildi.
• Kuantum mekaniği, süperpozisyon ve belirsizlik ilkesi gibi yeni kavramları ihdas etti. Bu kavramlar dünyanın nasıl çalıştığına dair klasik sezgilerimize meydan okudu ve okumaya devam ediyor.

Read the rest

Görsellerle birlikte, twitter zinciri olarak okumak için…

• Muhtemel bir Ukrayna zaferi sürgündeki Kırım Türkleri için büyük bir umut ama… Kırım için 100.000 veya 200.000 insanın öleceğini söylesek abartılı gelir mi size? Tezimizi delillerle savunalım. Kırım iki taraf için neden önemli? Rusya Kırım için taktik nükleer silah kullanır mı? Tarihte Kırım için hangi savaşlar yapıldı? Kaç asker öldü? Kırım’a saldırmanın ve bu yarımadayı savunmanın zorlukları nelerdir?
• Genel durum:
  Washington ve Londra yangına benzin dökmeye devam ediyor:
  1. İngilizler Ukrayna’ya zayıflatılmış uranyum mühimmatı gönderiyor.
  2. Bu mühimmat daha önce Irak’ta kullanıldı ve yol açtığı radyoaktif kirlilik yüzünden binlerce bebek ölü ve sakat doğdu; doğmaya devam ediyor.
  3. Rusya provokasyona cevaben Belarus topraklarına nükleer kapasiteli silahlar yerleştirmeye başladı.
• Peki Rus ve Ukrayna orduları da Kırım’da harp eden eski ordularla aynı zorluklarla karşılaşacaklar mı? gelişen teknolojiler hiçbir şey değiştirmeyecek mi?
• “Her şey Kırım’la başladı; her şey Kırım’la bitecek” Bu sözler Ukrayna cumhurbaşkanı Zelenski’ye ait. (Ağustos 2022). Gerçekten de 2014’te Rus kuvvetlerinin ilk işgal ettiği yer Kırım Yarımadası oldu. Taraflardan biri bu konuda bir ödün verse barışa doğru çok büyük bir adım atılmış olur ama ne Rusya ne de Ukrayna Kırım’dan vazgeçemiyor. Neden?

Read the rest

Görsellerle birlikte, twitter zinciri olarak okumak için…

• Dolar önemini kaybediyor mu, öyleyse neden? Uluslararası ticarette doların asıl payı nedir? azalıyor mu? Dolar rezerv para olarak değer kaybediyor mu? Ülkeler neden büyük miktarda altın alıyor? Bu kopmanın Türkiye için neticeleri ne olur?
• Son yıllarda, tüm dünyada merkez bankaları arasında dedolarizasyon yani Amerikan dolarının terk edilmesine yönelik önemli bir eğilim var. Küresel rezerv para birimi olarak ABD dolarından uzaklaşıyoruz.
  Önce biraz bilgi: ABD doları, 1944 Bretton-Woods dayatmasından beri uluslararası ticarette en yaygın kullanılan para birimidir. 1945 Quincy Paktı yüzünden merkez bankalarının rezerv olarak tutmayı tercih ettiği döviz de yine senelerce dolar oldu. Zira dolar=petrol tedarik garantisi demekti.
• ABD doları, Birinci Dünya Savaşı’ndan nispeten zarar görmeden çıktığı ve ABD’nin savaş zamanı altın akışının önemli bir alıcısı olduğu için 1920’lerden itibaren uluslararası rezerv para birimi olarak İngiliz Sterlini’nin yerini almaya başladı. ABD, İkinci Dünya Savaşı sırasında daha da güçlü bir küresel süper güç olarak ortaya çıktıktan sonra, 1944 tarihli Bretton Woods Anlaşması, savaş sonrası uluslararası para sistemini kurdu ve ABD doları, uluslararası ticaret için dünyanın birincil rezerv para birimi haline geldi ve tek ons başına 35 dolardan altına bağlı savaş sonrası para birimi ihdas oldu.
• Bretton Woods sisteminin kurulmasından sonra uluslararası ticaret aracı olarak ABD doları kullanılmaya başlandı. Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı da bu yolla SWIFT finansal transferler ağı üzerinde önemli bir denetim uygulamakta ve sonuç olarak, yabancı kuruluşlara ve bireylere yaptırım uygulama gücü ile küresel finansal işlem sistemleri üzerinde büyük bir etkiye sahip.

Read the rest

Görseller ve haritalarla birlikte, twitter zincirinden okumak için buraya tıklayın. 

• Çin Latin Amerika’yı işgal mi ediyor? Düne kadar Amerika’nın arka bahçesi olan ülkeler Çin’den yüklü borçlar alıyor; liman ve madenler Çin kontrolüne geçiyor. Pekin, bu bölgede askeri amaçla da kullanılabilecek telekomünikasyon ve lojistik altyapısını kurumaya başladı.
• Burası dünyanın en büyük lityum maden yataklarına ev sahipliği yapan Uyuni Salt Flats. Bolivya, Şili ve Arjantin arasında yer alan lityum üçgeninin bir parçası. Bölge küresel lityum rezervlerinin %70’ini oluşturuyor. Enerji teknolojilerinde geçişte stratejik bir hammadde olan lityum fiyatları sürekli yükseliyor.
• Lityum buz dağının yalnızca görünen ucu. Çinli şirketlerin ayak izi, mali yardımdan inşaat projelerine ve uzay tabanlı gözetlemeye kadar her yerde. ABD’nin arka bahçesinde ihmal ettiği her noktaya bir Çin bayrağı dikiliyor…
• Güney Amerika maden bakımından çok zengin. Üstelik lityum örneğinde olduğu gibi birçoğunun üretim maliyeti çok düşük. (Yer yüzüne yakın olmaları sebebiyle)
• Latin Amerika’nın tarımsal zenginlikleri de saymakla bitmez: Kahve, kakao, tütün, muz, tropikal meyveler, soya fasulyesi… Bir çok bölgesinin devasa verimli toprakları ve sınırsız sulama imkanı var…
• Fakat yeraltı ve yerüstü zenginlikleri beklenmedik bir şekilde kıtanın gelişmesine engel oluyor. Zira ulusal ekonomiler hammadde ihracatına dayalı; kapitalist sömürü, dev finansal hareketler, rüşvet, yolsuzluk… Ek olarak yerel endüstriler için kaynak kalmıyor. (Afrika’daki “Kaynak laneti” -ressource curse- gibi)
• Şili’de Çin ile ticaret toplam ticaretin %34’ünü oluşturuyor bunu %28 ile Brezilya ve Peru %20 Uruguay %19 Ekvador %18 Kolombiya ve %14 ile Arjantin takip ediyor.

Read the rest

• Son zamanlarda “5. nesil savaş uçağı” sözünü çok duyar olduk. 4.5 veya 6cı nesilden de bahsediliyor. Nedir bunun kıstası? 4. nesilden 5’e, 5’ten 6’ya geçerken nedir değişen? Millî muharip uçağımız bu sınıflandırmanın neresinde?
• Önce 4cü nesil: Bu terim 1970’lerde ortaya çıktı. Amerikan F4 ve F5’lerin, Fransız Mirage’ların ve Rus Mig 21’lerin yerini alacak olan yeni nesil savaş uçakları için böyle bir sınıflandırma yapıldı. Neye göre?
• Dikkat çeken ilk özellik kokpitin içindeki ekranlar. Eski usul ibreli göstergeler yerine elektronik ekranlar yerleştirildi. Bu ekranlar sayesinde görev programlama gibi ileri işlevler mümkün oldu.
• Sadece ekranlar modernleşmedi; “head of display” (HOD) denen sistem sayesinde kokpitin camı da ekran haline getirildi. Bu özellik kasklara eklendi. Amaç? Pilotun yükünü mümkün mertebe azaltmak ve muharebe esnasında sadece göreve odaklanabilmesini sağlamak.
• 4. nesil savaş uçaklarında dikkat çeken bir diğer özellik manevra kabiliyeti. Bu kabiliyet büyük ölçüde mekanik uçuş kontrollerinin yerine elektrikli kontrollerin konmasıyla elde edildi. Bu yeniliğin ilk uygulayan uçaklar Mirage 4 (FR) ile F15 ve F16 (USA) oldu.
• Yine 4. nesil için temel bir unsur var; bu “görüş ötesi mücadele” denen şey. (Combat BVR: combat beyond visual range). Tabi sadece uçağın tek başına bu kapasiteye sahip olması imkansız. Bir yanda radar ve sensörler diğer yanda 40 kilometreden 150 kilometreye kadar menzili olan hava-hava füzeleri gerekli.

Read the rest

Silsileyi harita ve görsellerle birlikte Twitter üzerinde okumak için…

• Biden Çin’de çalışan tüm Amerikalıları işlerini bırakmak ve Amerikan vatandaşlığını kaybetmek arasında seçim yapmaya zorladı.
• Çin’in yarı iletken imalat endüstrisinde çalışan her Amerikalı yönetici ve mühendis dün istifa ederek Çin imalatını bir gecede felç etti.
• Biden’ın bir tur yaptırımı, Trump yönetimindeki dört yıllık icracı yaptırımların hepsinden daha fazla zarar verdi.
• Trump yıllarında Amerikalı yarı iletken ihracatçıları lisans başvurusu yapmak zorunda kalsa da lisanslar bir ay içinde onaylandı.
• Yeni Biden yaptırımlarıyla birlikte, tüm Amerikan bileşen ve hizmet tedarikçileri bir gecede Çin’e tüm hizmetleri kesti. Çinli firmalar Amerikan personelin istifaları yüzünden bir felâketle karşı karşıya. Peki ama Çin’in yarı iletken sanayii bir gecede NASIL sıfıra indirildi?

Read the rest

Silsileyi harita ve görsellerle birlikte Twitter üzerinde okumak için…

• Petrolün tersine dünyanın farklı noktalarında doğal gaz fiyatları arasında uçurumlar var. Üstelik Avrupa’ya LNG* gemileri ile taşınan ABD, Katar, Cezayir gazı, boru ile sevkedilen Rus gazına kıyasla çok daha pahalı. Neden?
• Doğal gaz ve petrol pek çok ortak özelliği paylaşsa da (her ikisi de hidrokarbondur, her ikisi de benzer yöntem ve ekipman kullanılarak bulunur; üretilir ve her ikisi de genellikle aynı anda, aynı yerde üretilir)… AMMA satılma ve fiyatlandırılma biçimleri farklıdır. Nedir?
• Petrol, hacim veya ağırlık olarak, varil / ton birimlerinde satılır. Farklı ham petrol kaliteleri var. Rafineri talebine göre belirlenen farklı fiyatlar… Ama küresel petrol piyasaları çok likittir, çok sayıda aracı ve açık borsa içerir. Tek bir pazar gibi varsayılabilir. Neden?
• Dünyada herhangi bir anda taşınmakta olan veya depolanmış bulunan petrol miktarı çok sıkı takip edilir ve tankerlerin taşıdığı petrol bir ülke için yoldayken tekrar satılır ve geminin yeni rafineriye yön değiştirmesi sağlanır.
• Malın değeri, taşıma maliyetine göre çok yüksek olduğu için bir bölgede petrol fiyatının, arz ya da talebinin değişmesi, dünyanın her yerindeki fiyatı etkiler. Bu yüzden Ural, Kuzey Deniz, Meksika gibi bölgelere ve kalitelere göre farklı piyasalar olsa bile etkileşim yüksektir.
• Buna karşılık, doğal gaz enerji birimleriyle satılır: Btu, Therms, Joule… Yerden/denizden çıkan gaz, metan ile beraber çeşitli diğer ağır hidrokarbonları ve bazı istenmeyen maddeleri içerir. Piyasada neden önemli bu?

Read the rest

Silsileyi harita ve görsellerle birlikte Twitter üzerinde okumak için…

• Evvelâ Rus ordusuna hızlı bir bakış… Rusya’da askeriyenin üç ana kolu var: 1. kara, 2. donanma ve uzay-hava kuvvetleri.
• Havacılık daha sonra üçe ayrılır: 1. uzay, 2. hava-füze savunma ve 3. hava muharebe.
• Deniz kuvvetleri de bir hava gücüne bileşenine sahip, ancakbu çoğunlukla deniz karakol vb uçaklardan oluşur; kıyılarını düşman savaş gemilerinden ve denizaltılardan korumak içindir.
• 2022 Mart ayında resmî rakamlara göre Rus hava kuvvetlerinde toplam savaş uçağı sayısı 1391. Bunların arasında balistik füze atabilen 119 bombardıman uçağı da var.
• Ayrıca hava saldırısı kapasitesi olarak bakılırsa, donanma gemileri de yüksek kalibreli seyir füzesi atabiliyor. Bu füzeler sabit hedefler üzerinde etkili. Meselâ askerî üsler, komuta merkezleri, elektrik santralleri ve silah fabrikaları gibi stratejik hedefler.
• Ancak Rus ordusu elindeki uçakların büyük bir kısmını ülkenin başka noktalarını savunmak için kullanma zorunda. Ayrıca havada yakıt ikmal kapasitesi çok düşük olduğu için Rus hava kuvvetleri sadece Ukrayna’ya yakın olan üsleri kullanabiliyorlar.
• Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında hava kuvvetlerinin çok daha etkin olması beklenirdi. Özellikle işgalin ilk günlerinde hava üstünlüğü kurması ve 10 kat fazla olan uçaklarını kullanarak Ukrayna’nın hava gücünü süratle sıfırlaması normal olurdu. Ne oldu peki?

Read the rest

Görseller, harita ve grafiklerle birlikte, Twitter zinciri halinde okumak için…

• Fransız ve İtalyan enerji devleri ENGIE ve ENI Rusya’dan aldıkları gazı ruble ile ödemeyi kabul ettiler. ENGIE’nin %33’ü Fransız devletine, ENI’nin %30’u İtalyan devletine ait. Yani özel(!) şirketler vasıtasıyla Avrupa kendi koyduğu ambargoyu deliyor.
• Oysa Avrupa Komisyonu’na göre Rus para biriminde hesap açmak yaptırımların ihlalidir ve Brüksel tarafından cezai işlemlere yol açar. Yani Avrupalılar Putin’i soykırım dahil her türlü insanlık suçu ile itham ederken Rusya’dan gaz almak için GazpromBank’ta ruble hesabı açıyorlar.
• GazProm’un müşterilerinin %50’si ruble hesabı açtı bile. Ödemeyi reddeden Polonya ve Bulgaristan’a giden gaz kesildi: Moskova’ya göre kesilme sırası Finlandiya’da.
• Ukrayna Savaşı’nın başından beri Avrupa’nın enerji konusunda Rusya’ya şantaj yapması aptalca idi. Ruslar bunun blöf olduğunu çok iyi biliyorlardı.
• Zira Rusya’nın yerine Amerika, Cezayir veya Katar’dan gelecek gazı koymak kağıt üstünde göründüğü kadar kolay değil. Neden? Biraz rakamlara bakalım…
• Avrupa her sene 450 milyar m3 gaz tüketir ama bunun sadece 80 milyar m3’ü Avrupa’da üretilir. AB ülkeleri eskiden gaz üretirdi ama rezerv tükeniyor. Yerli üretim için yatırım da yok; ithalat mecburi.

• Putin’in Avrupa’ya verdiği doğal gaz miktarı yıllık 150 ile 200 milyar m3 arasında yani Avrupa’ya gelen gazın %40-50’si Rusya’dan.
• Putin bu gazı birden kesse veya Avrupa senden almıyorum artık dese ne olur? Karadan; boru hattı ile gaz verebilecek alternatif ülke olmadığı için tek çare LNG. Yani sıvılaştırılmış doğal gaz. Fakat LNG verebilecek ülke bulmak yetmiyor. Neden?

Read the rest